Πέμπτη 31 Δεκεμβρίου 2015

Πρωτοχρονιά στην Κεφαλονιά – Μια φορά κι ένα καιρό…

Χορωδία για κάλαντα


Ελάτε να γνωρίσουμε σήμερα, τα πρωτοχρονιάτικα έθιμα στο νησί της Κεφαλονιάς. Θα κάνουμε ένα ταξίδι σε χρόνια περασμένα που όμως αξίζει τόσα πολλά.
Κατ΄αρχάς να δούμε πως υποδέχονταν οι παλαιότεροι την Πρωτοχρονιά στο Αργοστόλι και στο Ληξούρι.
Στην αγορά, έξω από τα καταστήματα στήνονταν πάγκοι, όπου επάνω είχαν τάβλες με παστέλι και λοταρίες-τόμπολες.
Τα πιό παλιά χρόνια κοντά στο μεσημέρι της παραμονής της Πρωτοχρονιάς χτυπούσαν οι καμπάνες χαρμόσυνα και τότες άρχιζαν οι ευχές μεταξύ των ανθρώπων. “Καλή σου αποκοπή, καλός σου χρόνος” και άλλες ευχές. Σύμφωνα με το έθιμο, ο καινούργιος χρόνος έπρεπε να σε βρει χαρούμενο, γελαστό, κεφάτο και…ξύπνιο.
Πολλοί είχαν προμηθευτεί τριζονάκια και κόρνους, που με αυτά έκαναν θόρυβο για να ξεσηκώσουν τον κόσμο και να υποδεχτεί το νέο έτος χωρίς να κοιμάται.
Το έθιμο με τους θορύβους έρχεται από τα αρχαία Ρωμαϊκά χρόνια, πέρασε στα Βυζαντινά και αργότερα έγινε γνωστό στην Ευρώπη και στον τόπο μας.
Ανήμερα την Πρωτοχρονιά.
Την πρώτη ημέρα του νέου έτους πολλοί πηγαίνουν στην εκκλησιά για να παρακολουθήσουν τη Θεία Λειτουργία της ημέρας, λόγω της εορτής του Αγίου Βασιλείου.
Ο κάθε νοικοκύρης είχε την αγωνία ποιός θα του κάνει “ποδαρικό,”ποιός θα μπει πρώτος στο σπίτι του για να πάει καλά η χρονιά.
Ο Αλληλοραντισμός.
Σύμφωνα με το έθιμο αυτό, κάποιοι είχαν μικρές ψεκαστήρες, που ήταν γεμάτες με άρωμα. Κάνοντας βόλτα στο Λιθόστρωτο ή στο δρόμο, την ώρα που συναντούσαν πρόσωπο της συμπάθειάς τους πίεζαν το ψεκαστηράκι και του εκτόξευαν άρωμα. Βέβαια γινόταν πιό γοητευτική η ρίψη όταν στόχευαν το αντίθετο φύλλο και μάτια ερωτευμένα.
Το έθιμο έχει αναβιώσει στις μέρες μας στο Αργοστόλι αλλά με περιορισμένη έκταση.
Η Αγιοβασιλίτσα ή βασιλίτσα, το πρωτοχρονιάτικο ψωμί.
Η Αγιοβασιλίτσα είναι το ψωμί που στολίζει το πρωτοχρονιάτικο τραπέζι στην Κεφαλονιά. Έχει πάρει το όνομά της από τη γιορτή της ημέρας. Ο παλαιός τύπος ήταν μια στρογγυλή κουλούρα, την οποία σφράγιζε ένας σταυρός με βυζαντινό τύπο.
Το φαγητό της Πρωτοχρονιάς.
Το φαγητό της πρώτης ημέρας του χρόνου στην Κεφαλονιά ήταν “η Πουτρίδα” Γινόταν με χοιρινό κρέας, με κάβολε (κουνουπίδι) ή λάχανο, στην κατρσαρόλα.
Το ρόδι
Το ρόδι
Το ρόδι, από τα παλιά χρόνια, θεωρείται το σύμβολο της αφθονίας. Στη Κεφαλονιά, το σπάσιμο του ροδιού γίνεται στο κατώφλι της κυρίας πόρτας του σπιτιού. Αυτός που σπάει το ρόδι λέει την ευχή.
“Όσα σπυριά έχει το ρόδι τόσα καλά να έλθουν στο σπίτι αυτό τούτο το χρόνο”
Η αγριοκρεμμύδα.
Στα παλιότερα χρόνια, την παραμονή των Χριστουγέννων έβγαιναν οι χωρικοί με τα γαϊδουράκια τους και πουλούσαν μυρσίνες, ελατόκλαρα και αγριοκρεμμύδες. Ήταν απαραίτητος ο στολισμός του σπιτιού με αυτές τις πρασινάδες για όλη τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου.
Η αγριοκρεμμύδα
Η αγριοκρεμμύδα θεωρείται έμβλημα του χρόνου επειδή χωρίς να ξαναφυτευτεί βγάζει μόνη της φύλλα. Η πρόληψη για τη δύναμη της αγριοκρεμμύδας έρχεται από την αρχαιότητα.
Η Τόμπολα.
Το έθιμο της τόμπολας είναι πολύ παλιό. Έρχεται από τα χρόνια της ενετικής κυριαρχίας στην Κεφαλονιά.Διατηρείται στο Ληξούρι και μάλιστα συμμετέχει στη διαδικασία του πολύς κόσμος. Γίνεται στο Δημοτικό Μέγαρο και μάλιστα γεμίζει η σάλα του από κόσμο που περιμένει να παίξει τόμπολα και να κερδίσει.
Η τόμπολα γίνεται την παραμονή της Πρωτοχρονιάς για να δοκιμάσουν οι τολμηροί την τύχη τους.
Όταν κάποιος συμπληρώσει μια στήλη από κατάλληλους αριθμούς, “το φωνάζει” και τότε είναι που κερδίζει “τσικουϊντα” Αν καταφέρει να συμπληρώσει όλες τις στήλες με τους αριθμούς που πέφτουν στη λοταρία τότε “έκανε τόμπολα” και κέρδισε.
Αναδημοσιευση απο : www.kefaloniatoday.com

Τετάρτη 30 Δεκεμβρίου 2015

Συνταγή για μελομακάρονα από την Αλέκα Παπαρήγα

H Α.Παπαρήγα στο Ειδικό Σχολείο Περατάτων


Συντρόφισσες και σύντροφοι.
Σήμερα θα φτιάξουμε μελομακάρονα κι όχι καπιταλιστικούς κουραμπιέδες σαν αυτούς που φτιάχνει η Κυρά Βούλτεψη. Τα υλικά είναι φθηνά, ώστε κάθε τίμια εργατική οικογένεια να μπορεί να τα έχει στο τραπέζι της.
Περιττό να αναφέρω πως ό,τι χρειαστείτε, το αγοράζετε από τo μπακάλικο του Κυρ-Σταύρου (πλησίον σταθμού Περισσού) κι όχι από τα υποχείρια του καπιταλιστικού συστήματος “ΑΒ” και “Carrefour” που προάγουν τον διατροφικό ιμπεριαλισμό .
Για να φτιάξετε το σιρόπι:
Σε μια κατσαρόλα ρίξτε νερό, ζάχαρη εισαγόμενη από την αγωνιστική Κούβα του σύντροφου Φιντέλ, κομμένο ½ πορτοκάλι, ξύλο κανέλας (βασικά, στο διάολο η κανέλα. Φτιάχνεται στην Αμερική. “Αμερική και ΝΑΤΟ, το ίδιο συνδικάτο”) και γαρύφαλλο (σαν αυτό που αφήνουμε στους αγωνιστές μας).
Βάλτε την κατσαρόλα σε μέτρια φωτιά και αφήστε τη να βράσει, τόσο ώστε να κοκκινίσει (If you know what I mean, κύριε Τσίπρα). Ανακατέψτε αρχικά με φορά από τα αριστερά στα αριστερά και καταλήξτε ανακατεύοντας προς τα αριστερά. Ξαφρίστε με μια κουτάλα, που υποχρεούται να ‘χει λογότυπο με το σφυροδρέπανο επάνω. Αφήστε να βράσει για 3 λεπτά (μετράτε το χρόνο από την ώρα που ξεκινάει να κοχλάζει).
Το νου σας, συντρόφια: Μην αφήσετε την κουζίνα ανοιχτή για περισσότερο από 3 λεπτά, ιδιαίτερα όσοι δεν είστε ενταγμένοι στο κοινωνικό τιμολόγιο, γιατί η ψευτοκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ καραδοκεί να σας αφαιμάξει μέσω της ΔΕΗ. Αποσύρετε από τη φωτιά και ρίξτε το μέλι.
Πριν ξεκινήσετε τη ζύμη, ελέγξτε μην τυχόν σας λείπει κάποιο υλικό. Σε περίπτωση, όμως, που σας λείπει κάποιο από αυτά (π.χ. το γλυκό αλεύρι) και ο μοναδικός που μπορείτε να προμηθευτείτε είναι ο Ιμπεριαλιστής γείτονάς σας που πίνει το αίμα του προλεταριάτου, καλύτερα να φτιάξετε μελομακάρονα χωρίς αλεύρι παρά να ρίξετε τα μούτρα σας και να του ζητήσετε.
Για την ζύμη:
Σε ένα μπολ, κοσκινίστε το αλεύρι (του “Αγίου Γεωργίου” κι ας μην τον πιστεύουμε) και το μπέικιν πάουντερ. Σ’ ένα άλλο μπολ, ρίξτε το χυμό πορτοκαλιού, το λάδι, το βούτυρο, το σπορέλαιο (με μέτρο το τελευταίο, γιατί προέρχεται από εργατικά χέρια που δουλεύουν για το μεροκάματο 12ωρα και τα εκμεταλλεύονται οι λυκοσυμμαχίες) και την ζάχαρη. Προσθέστε τη σόδα, την κανέλα, το γαρύφαλλο κι ανακατέψτε για 4 λεπτά μέχρι να γίνουν τα υλικά συμπαγή σαν το μπλοκ του ΠΑΜΕ.
Προσθέστε το αλεύρι, το σιμιγδάλι και συνεχίστε το ανακάτεμα για 2 λεπτά από τα αριστερά προς τα έξω αριστερά, μέχρι να ενωθούν τα υλικά και να γίνει μια ζύμη μούρλια αντικαπιταλιστική. Δεν παιδεύετε την ζύμη πολύ, γιατί θα χαλάσει και θα γίνει σαν μονοπώλιο.
Προθερμαίνετε το φούρνο στους 170° C στον αέρα. Στρώστε λαδόκολλα σε λαμαρίνα, που δεν κολλάει από τα σάλια των δεξιών και των κεντρώων. Πλάστε οβάλ μπάλες (το μέγεθος εξαρτάται από το πώς τα θέλετε: τα μικρά γίνονται τραγανά, ενώ τα μεγάλα κρατάνε την υγρασία από το σιρόπι). Τοποθετήστε στην λαμαρίνα τα μελομακάρονα το ένα σε απόσταση από το άλλο.
Με το πιρούνι ή με τον τρίφτη σας, μπορείτε να κάνετε πάνω τους και σχεδιάκια με το πρόσωπο του Λένιν ή του Μπογιόπουλου.
Και μην ξεχνάτε: με τη συμπλήρωση 10 κουπονιών ΚΚΕ , έχετε 15% έκπτωση στην επόμενη αγορά των υλικών.
Τα Λαϊκά Μελομακάρονα είναι έτοιμα, κόντρα στην υποταγή και σε πείσμα των παλιών και των νέων γλυκισμάτων της ξεπεσμένης νεοαριστοκρατίας.
Καλές γιορτές και καλά μπουκώματα, συντρόφισσες και σύντροφοι!
Πηγή άρθρου: provocateur.gr/
Αναδημοσιευση απο : /www.kefaloniatoday.com


http://www.sppantelios.blogspot.gr/

Τετάρτη 23 Δεκεμβρίου 2015

Τα αυθεντικά Κεφαλονίτικα κάλαντα των Χριστουγέννων (βίντεο)



Έφτασαν τα Χριστούγεννα, ξημερώνει αύριο η παραμονή  και τα παιδιά θα βγουν στους δρόμους για να ψάλλουν τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα.


Ακούστε την εκτέλεση από τη χορωδία Ληξουρίου




(αναδημοσιευση απο : http://kefaloniamas.gr/)

Τετάρτη 16 Δεκεμβρίου 2015

Κεφαλονίτικα …εξ εσπερίας !

Παραλια


Η καθομιλούμενη ελληνική γλώσσα είναι κατάσπαρτη από λέξεις και εκφράσεις ιταλικής προέλευσης. Το ίδιο συμβαίνει και με την ιταλική γλώσσα που είναι γεμάτη με ελληνικές λέξεις. Αυτό είναι αποτέλεσμα της μακραίωνης συνάφειας των δύο πολιτισμών, ελληνικού και ρωμαϊκού, που κυριαρχούσαν στη λεκάνη της Μεσογείου.
 Η Κεφαλονιά επί τρεις αιώνες έζησε την ενετική κυριαρχία. Αλλά και πολλούς άλλους αιώνες βίωσε τη λεηλασία από ηγεμόνες, βασιλιάδες, πειρατές και σταυροφόρους-άρπαγες. Το κεφαλονίτικο γλωσσικό ιδίωμα φέρει την ισχυρή επίδραση αυτών των χρόνων. Αυτή η επίδραση στη γλώσσα του λαού παλιότερα ήταν πολύ πιο έντονη .Γυρίζουμε λοιπόν στο παρελθόν,60 χρόνια πριν, πάμε στο Ληξούρι και βολτάρουμε στις ρούγες και τα σοκάκια.με τα αυτιά και μάτια ανοιχτά και με συναισθήματα πολλά… Μπαίνει το 1956,ευτυχές,τρόπος του λέγειν…

Παραλια


  Το γαϊδαράκο τον λέμε μπουρίκο και το μουλάρι μούλα. Buricco, mula.Mula όμως σημαίνει και το νόθο. Τα υιοθετημένα παιδιά τα λένε μούλους με μεγάλη δόση ρατσισμού. Η λέξη είναι υβριστική και προσβλητική όταν λέγεται. Εάν κάποιος πάλι είναι νευριασμένος πολύ χωρίς να εκδηλώνει το θυμό του, λέμε αυτός είναι μουλωμένος ή έχει μουλώσει!
Κάσα είναι το κιβώτιο, κασόνι το μεγάλο κιβώτιο, κασέτα το μικρό, κασετίνα το πολύ μικρό.Cassa, cassone. Kάσα λέμε και το πλαίσιο της πόρτας  ή κασαδούρα αν προτιμάτε.
Αν θέλεις να δεις το Ληξούρι από ψηλά θα πας στην λότζα. Loggia,ο εξώστης.
Λίγο έξω από το Ληξούρι είναι το μοναστήρι της Παναγίας στο Κορωνάτο. Coronato είναι ο εστεμμένος και με αυτό το επίθετο υπονοείται η Παναγία.corona=στέμμα.
Κάθε μαγαζί έχει τις σκαντζιές-ράφια, τα κατζέλα-συρτάρια και το τεζάκι-ταμείο. Scansia, cancello, Tesoro ο θησαυρός.
Την πόρτα όλοι την ξέρουμε. Πορτόνι είναι η κεντρική είσοδος, πορτιέρης είναι ο θυρωρός.
Το δυτικό άνεμο τον λέμε πουνέντε, τον ανατολικό τον λέμε λεβάντε, το νότιο όστρια..Ponente, Levante, austro. Το φιόρο του λεβάντε,  το γνωστό λουλούδι της ανατολής ,η Ζάκυνθος.
Tην όψη του ανθρώπου τη λέμε τσιέρα, και το μυαλό τσερβέλο.Ciera,cervello.
O Μπάμπης φοράει παλιά ρούχα-στράτσες και κυκλοφορεί ρέτζελος-ρακένδυτος.Straccio=ράκος, lazzaro=ρακένδυτος.
Η Ασπασία κάνει στο παιδί της όλα τα κοκάνια και θα το κακομάθει. Cuccagna=χάδια.
Τη μπουκάλα τη λέμε μποτίλια ή μπότσα και την νταμιτζάνα μποτσόνα. Boccia=φιάλη, boccione η νταμιζάνα.

Δικαστικο μεγαρο



Casseruola είναι η πασίγνωστη κατσαρόλα, Pignatta-πινιάτα η χύτρα.Padela, το τηγάνι, ή το αβαθές σκεύος.
Τρατάρω-φιλεύω,βίζιτα η επίσκεψη,τραταμέντο η περιποίηση, τράττο ή έκταση στο χώρο ή το χρόνο, αμόρε η αγάπη, κόρτε το φλερτ, τσέλο ο ουρανός, λούνα η σελήνη, στέλλα το άστρο, κάντο το τραγούδι, κανταδόρος,τέμπο,βαπόρι,φαρίνα το λευκό αλεύρι,γαλαρία,γάμπα,φόκο η φωτιά,γάμπαρι η καραβίδα, καβάλο ο ίππος καβαλιέρε ο…Μπερλουσκόνι.
Τράβα είναι τα χοντρά ξύλινα δοκάρια που χρησιμοποιούμε στα σπίτια ή στις μπαράκες,  ενώ τραβέρσες τα εγκάρσια δοκάρια. Trave,traversa,baracca.
Όταν η μάνα μου άκουε κάποιο συγκλονιστικό γεγονός στουπίριζε δηλαδή απορούσε και έλεγε: Αυτό είναι καπουντόπερα! Όταν ο πατέρας μου άκουγε κάτι απρόσμενο αναφωνούσε: Ω, ρε, μπουσουλότο! Όταν χάνεις την πυξίδα, τότε χάνεις το μπούσουλα! Capodopera=αριστούργημα,Bussolotto=κουτί ταχυδακτυλουργού,Bussola, η πυξίδα.
Capace είναι ο καπάτσος,Buffo ή ridicolo  ο γελοίος.Birbante ο φαύλος,  lezzo ο βρωμιάρης.
Φαλημέντο λέμε τη χρεωκοπία,  φαλήρησε- χρεωκόπησε. Πάντως είτε με φαλημέντο είτε με χρεωκοπία οι φτωχοί πληρώνουν την πλούσια νύφη και τότε και τώρα.
Όταν σκάβω το αμπέλι κάνω κουλούμια δηλαδή μικρούς σωρούς χώματος.Cumulo ο σωρός. Όταν συγκεντρώνω την οικογένεια κουλουμώνω τη φαμίλια.


Δημαρχειο



Όταν θέλουν να κάνουν μια ανακοίνωση στον κόσμο, χτυπάει η καμπάνα του Αγίου Γερασίμου ή του Παντοκράτορα, μερικές φορές. Αυτό το λέμε μπροκλάμο. Μετά ο ντελάλης πηγαίνει στο φόρο και εκφωνεί την ανακοίνωση. Proclama=  διακήρυξη, foro η αγορά.
Μέτρα και σταθμά: Για το βάρος έχουμε τη λίτρα=453 γραμμάρια. Η λίτρα (lb)διαιρείται σε 16 ογγιές (oz). Τα υγρά τα μετράμε σε πίντες. Μία pinta περίπου μισό λίτρο. Για τη βενζίνη το γαλόνι περίπου 4 λίτρα. Για τις ελιές χρησιμοποιείται και το βατσέλι, περίπου 80 λίτρες, ένα σακί, ενώ για το κρασί το σέκιο, περίπου ένας κουβάς. Οι μοδίστρες για τα υφάσματα και οι μηχανικοί για τα οικόπεδα χρησιμοποιούν τον πήχυ. Σχετική με τη λίτρα είναι και η μεταφορική έκφραση:ο Μπάμπης είναι 16 ογγιές,  δηλ. ακέραιος.
Ο Τάσης είναι μπακάλης. Ποτέ δεν κάνει σκόντο-έκπτωση.Τα προϊόντα του είναι πολλές φορές σκάρτα-ακατάλληλα,και το ζύγισμα του σκάρσο-λειψό, γι αυτό δεν πάω ποτέ στο μαγαζί του.sconto, scarto, scarso.
Male σημαίνει κακό και η θεία Ασπασία όταν την ξεκουφαίναμε το μεσημέρι από τις φωνές κακό μαλίνο να σας βρει μας …ευχόταν.
Χαιρετούρες: Μποντζόρνο-καλημέρα, μπόνα σέρα-καλησπέρα,μπόνα νότε –καληνύχτα, μπενβενούτο-καλώς ήρθες.Μπονβιάτζο-καλό ταξίδι.
Τα λεφτά τα λέμε καμιά φορά και μπαγιόκο. Το baiocco ήτανε παλιά νόμισμα του Βατικανού.
Punta   σημαίνει πόνος, σουβλιά αλλά και αιχμή. Όταν κρυολογώ λοιπόν έχω πούντα, αλλά και το ακρωτήρι Πούντα το λένε.
Πιάτσα η πλατεία, πούρος ο καθαρός, πέτο το στήθος, σπάλα η πλάτη, πρόβα η δοκιμή, μπουνάτσα η νηνεμία, μπούκα η τρύπα, μπουκάρω, τσίφρα η υπογραφή, τσιμινιέρα η καπνοδόχος, κολέτο το περιλαίμιο, κολώνα η στήλη, κάζο το περιστατικό, στρωμάτσο το αχυρόστρωμα, στόφα το ύφασμα αλλά και το ταλέντο, σφόρτσα η προσπάθεια ,σοσιετά η κοινωνία, γαλαντερία η κομψότητα, μπολέτα το γραμματόσημο...
Με τον πρωϊνό σεισμό έπαθα μεγάλο σπαβέντο, σπαβεντάρισα. Spavento φόβος, τρόμος.
H μάνα μου με έστειλε να πάρω σπίρτο και της έφερα οινόπνευμα. Άλλη φορά με λέει σπίρτο.Spirito, πνεύμα. 
Valeo πάει να πει μπορώ και στους Σουλλάρους  τους δυνατούς άντρες τους λένε Βαλέντους.
Σήμερα θα φάμε πουλέντα μου είπε ο πατέρας και η χαρά μου ήταν μεγάλη. Polenta, χυλός από αλεύρι σταριού ή καλαμποκιού.
Έπεσε μια σταγόνα λάδι στο ύφασμα και έκανε μια μάκια. Macchia,κηλίδα

plateia_oldtimes.jpg
Πλατεια Βαλλιανου


Η αρρώστια, λέγεται μαλάτια. Έχω μαλίνο-είμαι άσχημα. Έχω ούρτο-ερεθισμό. Είμαι για το λαζαρέτο-λοιμωδών νόσων. Είμαι σέκος-ξερός.Είναι ραμολιμέντο-έχει πάθει μαλάκυνση. Έχω φαστίδιο δηλαδή σκοτούρα, πλήξη. Έχω φουμάδες-εξάψεις.
Στη ρούγα του Αγίου Γερασίμου κόσμος πάει και έρχεται.Ruga,η στροφή.
Τώρα βρισιές. Ρουφιάνα η μαστρωπός, σκρόφα η γουρούνα, σμπίρος ο μπάτσος.Ruffiana,scrofa,sbirro.Curva η κυρτή, Spione-σπιούνος ο κατάσκοπος.Porco,το γουρούνι. Γομπός ο καμπούρης.
Ο Μάκης είναι καλός δικηγόρος. Όλος ο κόσμος τον στιμάρει .Έχει μεγάλο ρισπέτο.  Η μάνα του δεν το είχε μέρετο. Rispetto σεβασμός, Stimare εκτιμώ, Meritare αξίζει.
Όταν ο ψαράς έχει πολλά ψάρια τα σπατσάρει, δηλαδή τα ξεπουλάει και ρίχνει την τιμή. Τώρα σπατσάρουν κάποιοι τα αεροδρόμια. Spacciare.
Luce,lume το φως. Λουμίνο το φωτάκι, το λυχνάρι. Καμίνι, καμινέτο η μικρή εστία.
Την Πρωτοχρονιά οι παπάδες στις εκκλησίες βγάζουν δίσκο, ζητούν μποναμά. Οι πιστοί δεν αρνούνται να βοηθήσουν τους ποιμένες. Bonamano-φιλοδώρημα
Όταν βρέξετε ένα γατάκι, αυτό θα πάει να κρυφτεί, πάει να μουκιάσει. Mucchiare=κρύβομαι.
Ταμπέλα η επιγραφή, τανάλια η δαγκάνα, τάβλα η σανίδα, απαρταμέντο το διαμέρισμα, μπάφα η κηλίδα, μπάλλο ο χορός, βένα η φλέβα,βέντο ο άνεμος και βέντολα το φυσερό, βεστιάριο η ιματιοθήκη, βέρο το αληθινό, βότσε η φωνή, πανιότα το καρβέλι, πόντε η γέφυρα, πρόβα η δοκιμή, πρόζα η πεζογραφία, πάτσε η ειρήνη, γκοβέρνο η κυβέρνηση, κομάντο η διοίκηση, κομπάρε ο …κουμπάρος, βίτσιο η ιδιοτροπία, τριστέτζα η στενοχώρια..




Αργοστολι απο το μυλο της Πετρια



Τα παιδιά φτιάχνουν λαστικέρες  για να κυνηγούν πουλιά ή να παίζουν .Κόβουν ένα κλαράκι σε σχήμα Υ στο οποίο δένουν μετά τα λάστιχα. Το ξυλαράκι αυτό το λέμε πουντέλι.  Puntello, στήριγμα.
 Περνούσαμε με τον πατέρα μου έξω από κάποιο σπίτι. Μιά ασυνήθιστη κίνηση ανθρώπων και κάποιοι ήχοι μας τράβηξαν την προσοχή. Τι συμβαίνει ρώτησα. Πρέπει να κάνουν κορότο μου απάντησε. Αργότερα το έψαξα, τότε δεν κατάλαβα. Corrotto, μοιρολόϊ
Διάφοροι χαρακτήρες ανθρώπων τώρα: Μαριόλα η πονηρή, μαράνο ο αναξιόπιστος, μίζερος ο άθλιος, ιναμοράτο ο ερωτευμένος, τένερος ή ντελικάτος ο τρυφερός, γαλάντης ο ερωτικός, γαλαντόμος ο γεμάτος ευγένεια, γκρατσιόζα η χαριτωμένη, γράσσος ο παχύς, γκρόσσο ο μεγάλος, φρέσκος ο δροσερός, .ιλουμινάτοι οι φωτισμένοι,τζελόζο ο ζηλιάρης, μπιτζάρο ο παράξενος..
Στις αποκριές πολλοί φοράνε μπαρμπούτες και κάνουν διάφορες μπούρλες.Burla,φάρσα και σκέρτσα-αστεία..
.Στο τέλος του καλοκαιριού πηγαίνουμε τα βαρέλια του κρασιού στην ακροθαλασσιά. Τα γεμίζουμε θαλασσινό νερό και τα αφήνουμε μερικές μέρες να στανιάρουν. Stagnare, στεγανοποιώ.
Λάτα, λέμε τον τενεκέ. Λατό λέμε τη λαμαρίνα από λευκοσίδηρο. Λατονιέρη λέμε το λευκοσιδηρουργό που φτιάχνει ένα σωρό αντικείμενα όπως μπουργιά, σωλήνες, ποτίστρες, βαρέλια, δοχεία λαδιού, ταψιά κλπ.Latoniere.
Φάβρος είναι ο σιδηρουργός, αλλά …μακελλάρης-χασάπης ο Μουσολίνι!
Τους στύλους με τη λαμπάδα που κρατούσαν τα παιδιά στην εκκλησία κατά τη μικρή και μεγάλη έξοδο, ο πατέρας μου τους έλεγε τόρτσα. Torcia, πυρσός, δάδα.
Πάμπολα ρήματα ιταλικής προέλευσης χρησιμοποιούμε καθημερινά. Ένα μικρό δείγμα: Λασκάρω,μολάρω-αφήνω,βολτάρω,τζιράρω,στουκάρω,σαλτάρω,σαλπάρω,ρετάρω-έρπω,ρομαντζάρω,σονάρω,σκάβω,αγιούτο-βοηθώ aiuto ,τραμπαλίζομαι-ταλαντεύομαι, αγραπώνω-αρπάζω aggrapare, ασπέτο-περιμένω, σαλούτο-χαιρετώ, μπατάρω-ανατρέπω.
Μαρκάρω, σημαίνει σημαδεύω  Μαρκάτος ο σημαδεμένος, ο διακεκριμένος. Λεγάτος ο απεσταλμένος. Καμινάρης ο ασχολούμενος με τα καμίνια.
Muro είναι ο τοίχος. Μοροφίντα λέμε τα χωρίσματα των δωματίων που τα φτιάχνουμε με σανιδάκια-καδινέλια και ενδιάμεσα βάζουμε φύκια θαλάσσης που είναι μονωτικό της εποχής.
.Umbra,είναι η σκιά και η ομπρέλα μας κάνει και για σκιά!
Vaccina είναι η γελάδα. Έτσι όμως λέμε το δαμαλισμό που γίνεται στα παιδιά του Δημοτικού. Γίνεται συνήθως στο πάνω και πίσω μέρος του βραχίονα για να μην φαίνεται. Μερικά κορίτσια το κάνουν στο πάνω μέρος του ποδιού και εγώ δεν συμφωνώ με αυτή την άποψη!
Crepare, σκάω. Σκασμός και κρέπα μας λένε όταν το στόμα λέει παραπάνω από ότι πρέπει.
Στις εξετάσεις πήγα φούντο, φουντάρισα, Fondo. Φουντάκι λέμε το κατακάθι του καφέ που πάει στον πάτο.
Όταν πουλάμε ντομάτες ή άλλα προϊόντα, έρχεται ο μανάφης τα βλέπει γίνεται συμφωνία και δίνει καπάρο-προκαταβολή. Επίσης υπολογίζει περίπου-καρατάρει- την ποσότητα.Caparra, caratare-ζυγίζω με καράτια
O σεισμός του 53 σμπαράλιασε όλα τα σπίτια. Λίγα που δεν έπεσαν πάθανε μεγάλο στραπάτσο.Sbaragliare-διαλύω, strapazzare-κακομεταχειρίζομαι.


Λιθοστρωτο






Η Σπυριδούλα είναι καλή μοδίστρα. Της αρέσει το σέστο, είναι σεστάδα. Sesto-ταξη.
       Ο αδελφός μου ο Μεμάς έζησε μικρός τη γερμανική και ιταλική κατοχή. Έτσι έμαθε πολλές ιταλικές λέξεις από πρώτο χέρι. Χρόνια αργότερα τις επαναλάμβανε ή μάλλον τις ξαναζούσε. Αναφέρω μερικές αποτίοντας και ένα φόρο τιμής τώρα που δεν είναι μαζί μου: Μπομπαρνταμέντο ο βομβαρδισμός, σμπαραμέντο ο πυροβολισμός, σφορτζαμέντο το ζόρισμα, ουφίτσιο το γραφείο, σερβίτζιο η υπηρεσία, ραπόρτο η αναφορά, παντιέρα η σημαία, άρμα, απαράτο η προετοιμασία, Φαντερία το πεζικό, μπατερία η πυροβολαρχία, κολονέλο ο συνταγματάρχης, κομανταντε ο διοικητής, κομισάριο ο επίτροπος, ορντινάτσα ο ιπποκόμος. Το πρωϊ φώναζε σβέλια σούμπιτο και έπρεπε να ξυπνήσω αμέσως. Τσέρτο έλεγε το σίγουρο, φλάσκα το παγούρι, παραπέτο το στηθαίο, τον ερχομό αρεβάρισμα, το θόρυβο στρέπιτο, την αλήθεια βεραμέντε, σπόντα την απάντηση…
Φρατέλο ο αδελφός, ραγκάτσα  η κοπέλα, πάντρε, μάντρε, νόνο ο παππούς, τζίο ο θείος ή συνηθέστερα μπάρμπας, φίλιο ο γιός.
Καπίστρι είναι το σκοινί που σέρνουμε τα ζώα. Έτσι όμως λέγεται και το σκοινί της αγχόνης που έβαλαν σε κάποιους αγωνιστές της ελευθερίας..
Μερικά ονόματα γυναικών: Τζόγια είναι η χαρά. Σερένα η γαλήνια. Κιάρα η διαυγής. Στέλλα το αστέρι. Βέρα η αληθινή. Κλάρα η ένδοξη. Μπέλλα η όμορφη. Ροζα το τριαντάφυλλο. Ρεγγίνα η βασίλισσα. Λουκία η φωτεινή. Συλβάνα η δασόβια. Σόνια η ονειρεμένη!
Λέξεις: Σκάτολα το κουτί, ράτσα, ριτσέτα η συνταγή, ρίγα ο χάρακας, ρίμα η ομοιοκαταληξία, ρίσκο, σβέλτος, λίμπερο ο ελεύθερος, λιμπερτά η ελευθερία, ρουμπινέτο η κάνουλα, σέσουλα, στέκα η βέργα, στάμπα η σφραγίδα ή ο τύπος, σούσουρο ο ψύθιρος,  ράσπα η λίμα, μόρσα η μέγγενη, σκαλπέλο η σμίλη, σπέκιο ο καθρέφτης, κάμπος το χωράφι, μοντάνια το βουνό, κούρα η βοήθεια, κάρο το αμάξι, καρέτα το δίτροχο, κάζα το σπίτι, κόρο ο χορός, φιέστα, φρένο, φούρια, φουρνέλο, φορκέτα το πηρούνι, φόκο η φωτιά, φούμο ο καπνός, φινέστρα το παράθυρο, φατσολέτο το μαντήλι, κουζινέτο ο τριβέας, μπρατέλα η τιράντα, στιβάλια οι μπότες, ρεπόσο το αναπαυτήριο,.ριτσέτα η συνταγή, φορτούνα η τύχη, μπρούσκος ο δριμύς, μπουρλότο το πυρπολικό, φινίτο το τέλος.
Τα βρέφη τα φασκιώνουν, δηλαδή τα δένουν σφιχτά με λουρίδες υφασματος. Από τη λέξη fascio=ένωση, δέσιμο, το κόμμα του Μουσολίνι λέγεται φασιστικό.
Άφησες την μπαράκα αβέρτη και θα μας κλέψουνε μου είπε μια μέρα ο πατέρας. Τι θα μας κλέψουνε ρώτησα. Το averto είναι βενετσιάνικη λέξη και σημαίνει ανοιχτό. Το αντίστοιχο ιταλικό είναι aperto από όπου βγαίνει ο Απρίλης
Semina είναι η σπορά και όταν γίνεται σπορά κάνουμε σεμινάριο!
Ταμπάρο λέμε το χοντρό παλτό, καζάκα το μπουφάν.
Έχω ένα γρουπέτο στην πλάτη είπε ο πατέρας και με ενοχλεί .Εμείς διαπιστώσαμε κάποια σκλήρυνση-κόμπο.

Λιθοστρωτο




Ο θείος ο Φώτης τα θέλει όλα δικά του. Μας κάνει τον καπουράλο, είπε ο Μεμάς. Caporale-δεκανέας.
Οι άλλοι τη λένε μουσμουλιά και μούσμουλα, εμείς μεσπολιά και μέσπολα. Nespola.
Σιλέντζιο το σιωπητήριο, σόλε ο ήλιος, σπετάκολο το θέαμα, σόλο ο μόνος,σοφίτα,σιλουέτα,κουράγιο,κομπρέσσα,κονσέρβα,ταλέντο,ταρίφα,αρμάρι,βέργα,τρόμπα,μανιβέλα,βίτα η ζωή, βίβο το σταθερό το ζωντανό, ντίβα η θεά, ντόλτσε το γλυκό, φιοριτούρα ο καλλωπισμός, τέστα το κεφάλι, τέρα η γη, ταράτσα ο εξώστης, τάπα το πώμα, τάρα το απόβαρο, λίστα, λίνγκουα η γλώσσα, λίμπρο το βιβλίο, μανούβρα, μόστρα η βιτρίνα, νοβιτά η καινοτομία, τεμπεραμέντο η ιδιοσυγκρασία, βέσπα η σφήκα, μπαγκατέλα τα ασήμαντα πράγματα, γούρνα-Urna, μπάρκο, ουμανιτά η ανθρωπότης, κάουζα η αιτία, πάουζα η παύση, τσίμη η κορυφή, σκουλαμέντο το στράγγισμα, γαλαρία, τόμπολα το πέσιμο,μερκάτο η αγορά. πετάλα η πεταλίδα.σαράκο το πριόνι,σανγκουίνι το ματωμένο!.
Η Δέσποινα διακρίνεται για την φινέτσα-λεπτότητα, τενερέτσα-τρυφερότητα και μπελέντζα-ομορφιά.
Φοράω κρεμεζί καμιτσέτα-κατακόκκινη μπλούζα.
Κρετίνος ο ηλίθιος, σκέτος ο γνήσιος, μούτος  ο άφωνος, πατατούκος ο ασουλούποτος, πόβερος ο φτωχός, περικολόζο το επικίνδυνο, πάσο το βήμα, πασαρέλα, παούρα ο φόβος, πρεμούρα η βιασύνη, πριμαβέρα η άνοιξη, παντσέτα η κοιλιά, πούλβερη η σκόνη, πίκα το δόρυ, πόπολο ο λαός, πλέμπα ο όχλος, περφέτο το τέλειο, οπινιόνε η γνώμη, ποέτα ο ποιητής ποεζία το σπουδαίο ποίημα, και καρτούτσο το ¼ του λίτρου., όπερα το έργο, ονόρε η τιμή, πετεινάτος ο χτενισμένος, πόζα, πόστα ο σταθμός, πόστο η θέση, παντρόνε το αφεντικό, πρεσέντζα η παρουσία., παρτίτο το κόμμα,
.Όποιον συναντούσε ο πατέρας τον έλεγε κολέα. Collega,συνάδελφος.
Τη φούντα του καλαμποκιού ο Μεμάς την έλεγε τούτολο.Tutolo.Tη δουλειά που κάνει ο μάστορας τη λέμε φατούρα, ενώ το εργοστάσιο φάμπρικα.
Τη φαλτσέτα την ξέρουμε. Falcheto είναι το γεράκι.
To καλοκαίρι κάποτε τα βόδια αγριεύουν. Λέμε τα έπιασε ντάβανος. Tafano-οίστρος.
Κόμοδα είναι οι ανέσεις, μομπίλια τα κινητά πράγματα.
Ντεζιντέριο το θαυμάσιο, ντρίτο το ευθύ.
Mano είναι το χέρι. Μανίκι, μάνικα, μανιέρα, μανικέτα, μανιφατούρα η χειροτεχνία, μανιφέστο η διακήρυξη
Κρεσέντο είναι η βαθμιαία αύξηση του ήχου, ή η αυξανόμενη ένταση μιας διαδικασίας..
Φινάλε το τέλος.
        Φινάλε δεν μπορεί να υπάρξει, αφού ο καθένας μπορεί να προσθέσει τη δική του γνώση και εμπειρία. Όπως φινάλε δεν έχουν οι μνήμες και η αγάπη για αυτόν τον τόπο και τους ανθρώπους του.
       BUON NATALE!                                             ΕΥΤΥΧΕΣ ΤΟ ΝΕΟ ΕΤΟΣ 2016.

Μπάμπης Γαλανός.Δεκέμβρης 2015



Οι φωτογραφίες  είναι απο το αρχείο του Κώστα Φραγκιά


Αναδημοσιευση απο : KefaloniaPress.gr




https://sppantelios.blogspot.com