Δευτέρα 29 Νοεμβρίου 2021

Όσοι “νογάτε” Κεφαλονίτικα διαβάστε το.

 



Αγαπητή μου Ξαδρέφη,

Σου στέρνω, Κυρά μου, εφκειό το μπουλετί, να μου πείς και συ τι να κάμω, γιατί κοντεύω να κουρλαθώ. Άκου, το λοιπό, τι έγινε:

Ψες, μπονόρα-μπονόρα, πήα στο κάμπο να μάσω λάχανα, και σε δυο ώρες γέμισα δυό παληές ντεμέλες. Όντας γύρισα στο σπίτι, ίπρεπε να παστρέψω και να πλύνω εφκειούς τσου μπελιάδες, γιατί η ψημμένη η Ιζόρδη δεν έχει καιρό (έχει το σπίτι, το πλύσιμο, το σίδερο, το φαΐ του μπαιδιόνε…) και εφκείνη η δούλα μας η Τζόγια δε νογάει. (Πάντα τση ήτανε λίγο σμπαρλάδα, αλλά τώρα εμπιτσιλήρησε με μίας!)

Το λοιπό, έβαλα τα λάχανα στο μαστέλλο, που το πόστιασα απά στο τρίτο σκαλοπάτι τση σκαλούλας (πλάι στο μετζάο με τα βουτσιά) και πήρα το σύκλο να βγάλω νερό από τη στέρνα που είναι κάτω από το βόρτο, γιατί εφκειό το κουγιάμπαλο η Τζόγια ούτε εφτήνη τη δουλειά μπορεί να κάμει. Μόνο να τρώει τον αγκλέουρα και να με ξοδεύει ξέρει! (Εχει γίνει, Ερβίρα μου, σα βαντάκα!)

Καθώς όμως τράβαγα το δεύτερο σύκλο με το νερό, κόβεται εκειός ο διάολος η σπαρτσίνα και πέφτει ο σύκλος μέσα στη στέρνα. Επήε, μα τον Άγιο, κάτι να μό ΄ρτει. Και, επειδή δεν έχουμε ραμπαούνι, επήα να πάρω ένα από τον Αναπολέο, το μπιττόρο, που μένει στο παραπάνω καντούνι, γιατί εφκειό το παραλέκατο η Τζόγια, που είναι σκέτη σεκατούρα, δε νογάει τίποτσι. Σκέψου ότι προψές η ψημμένη η Ιζόρδη την έστειλε να πάρει μπιστιού μιαν απλάδενα από τον Αδά, ξέρεις το γιό τση Λιχούτσας, πό ΄χει το μαγαζί στο Λιθόστρωτο, για να βάλει τα τσιγαρίδια πό ΄χε ψήσει. Όντας όμως γύριζε, έπιασε παρόλες με κάτι βρωμόκληρες που παίζανε το πίτσι, και τση έπεσε η απλάδενα απά στα γουλιά και έγινε μελίδια! (Εφτήνη λέει ότι την έσκρωξε ένας τζώρτζινας!)

Φέρνω, το λοιπό, το ραμπαούνι και προσπαθώ να ψαρέψω το σύκλο. Και κειο το χαντό, η Τζόγια, χαμογελούσε, που μού ‘ρτε να τηνε ξυλίσω.

«Φεύγεις εδεπάθενε βωρέ,» τση λέω, «να μη σου δώκω κανένα ξεμπάχαλο; Πήαινε καλλίτερα βρωμοθήλυκο στο μαγερειό, ν’ ανάψεις τη φωτιά, και κάτσε εδεκεί να τη σιμπάς.»

Και εφτήνη εφτού έφυγε, και γω καθισμένος σε μια καθίκλα δελέγκου-δελέγκου έπλυνα τα λάχανα, πρώτα στο μαστέλλο, μετά σε μια λάτα, και τελικά στο σέκκιο.

Όντας κόντευα να τελέψω, ξανάρκεται, Κυρά μου, εφκειό το δεούτελο η Τζόγια, να με ρωτήσει που είναι η σκάτουλα με τα κιάκια. Έγώ σκιάχτηκα, και καθώς γύρισα να τήνε γδώ έδωκα μια αμποδισιά στο μαστέλλο, και όλα τα βρωμόνερα ριπιστήκανε απά στο βρακί μου, που έγινε μες τη μάκα! Και κειο το κουρλοθήλυκο έσκασε στα γέλια. Εγώ δαιμονίστηκα και τση είπα:

«΄Αντε στο διάολο βωρέ ξόανο, μπριχού σε αρκινήσω στις σμπακιές και σε αφήσω στρόπια για όλη σου τη ζωή!»

Εφκείνη σπαβεντάρισε και αρκίνησε να κλαουνίζει, και να λέει ότι δε το ’καμε ξαπόστα.

Μετά στέγνωσα, Ψυχή μου, το βρακί μου, που έχει όμως μακιάρει και δεν ξέρω πώς να το παστρέψω. (Και είναι καινούργιο,… ούτε 5 χρόνια δε το ’χω!)

Λες, Κυρά μου, να το στείλω στο καθαριστήριο, ή μήπως μου το κάνουνε κακοθάνατο με τση πιλούλες και τση πούρμπερες που βάνουνε; Και επιπλέο δίνεις και τα όβολά σου! Μήπως είναι καλλίτερα να το πλύνω μόνος μου; (Να βάλω και λίγη γλήνα;)

Χαιρετίσματα στο Ξάδρεφό μου,

Περιμένω γράμμα σου

Και σε φιλώ

Σιόρα Ερβίρα Βλάχου

Οδός ……..

Αθήνα

Αργοστόλι, 27/2/95

 (Απόσπασμα από το βιβλίο του Νίκου Δυοβουνιώτη ¨Η ΚΟΡΕΣΠΟΝΤΕΝΤΣΑ ΤΟΥ ΞΑΔΡΕΦΙΟΝΕ¨ από τις εκδόσεις του Ιδρύματος Υιών Παναγή Φωκά-Κοσμετάτου, 2003 )

Τρίτη 23 Νοεμβρίου 2021

Άνθρωποι στην Κεφαλονιά πριν 115.000 χρόνια!

 Αλλά τι απέγιναν αυτοί οι Νεάντερταλ;

Σχέσεις με Νάξο, Μήλο, Αργολίδα, Αιγαίο…

Του Γιώργου Λεκάκη



Η ανθρώπινη παρουσία στην Κεφαλονιά χρονολογείται από την Λίθινη Εποχή, περίπου 100.000 πριν από σήμερα[1].

Μια πρόσφατη ωκεανογραφική, γεωλογική και αρχαιολογική έρευνα ενίσχυσε τις προηγούμενες θεωρίες ότι ομάδες Νεάντερταλ έφτασαν στο νησί από τις απέναντι ακτές της ηπειρωτικής χώρας, κατά την τελευταία παγετώδη περίοδο (Würm), πριν από 115.000 χρόνια.[2]


Οι «χερσαίες γέφυρες» που σχηματίστηκαν, όταν το επίπεδο της θάλασσας έπεσε κατά περίπου 120 μ. λόγω των παγετώνων, διατηρήθηκαν μέχρι και 20.000 χρόνια πριν. Μέσα από αυτά τα χερσαία περάσματα, άνθρωποι και ζώα μετακινούνταν από την απέναντι γη στην ορεινή και πυκνοδασωμένη Κεφαλονιά[3]. Τα ίχνη που άφησαν πίσω τους στο νησί αυτοί οι νομάδες κυνηγοί, κυρίως πέτρινα εργαλεία, καλύπτουν όλο το φάσμα της Λίθινης Εποχής, όπως αποκάλυψαν οι αρχαιολόγοι και ερευνητές.

Χρονολογούνται από την Παλαιολιθική Περίοδο, δηλαδή πριν από περίπου 44.000 χρόνια πριν από σήμερα, συναντώνται σε όλην την Μεσολιθική (8000 – 7000 / 6900 π.Χ.), μέχρι το τέλος της Νεολιθικής περιόδου (3300 π.Χ.), όταν αρχίζει η Εποχή του Χαλκού[4].

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ, ΕΔΩ.







Η διασπορά των λίθινων εργαλείων σε όλη σχεδόν την επιφάνεια του νησιού υποδηλώνει ικανόν ανθρώπινο πληθυσμό[5]. Αυτή η υπόθεση είναι ενισχύεται από τα παλαιολιθικά και μεσολιθικά ευρήματα από θέσεις γύρω από την κεντρική οροσειρά του Αίνου, όπως στον Άγιο Νικόλαο Γρούσπα του Ρουδίου[6], στην Σάμη[7], αλλά και στην ευρύτερη περιοχή[8]. Επί πλέον, στην κατοίκηση θα πρέπει να προστεθούν υπολείμματα που βρέθηκαν σε σπήλαια[9] όπως λ.χ. στο Σπήλαιο των Χαλιωτάτων[10] και το Σπήλαιο Φυτίδι των Πουλάτων. Υπήρχαν, μεταξύ άλλων ευρήματα, από οστά νεαρών θηλαστικών, αλεπούδων, αγριόχοιρων και κόκκινων ελαφιών, που καταναλώθηκαν ως θηράματα από τους κατοίκους αυτών των σπηλαίων. Αυτά τα οστά μαρτυρούν την πλούσια πανίδα γύρω από τον Αίνο και το Ρούδι, που προσέλκυσε τους κυνηγούς της λίθινης εποχής.



Ωστόσο, η μοίρα και η εξέλιξη αυτού του πληθυσμού των Νεάντερταλ στην Κεφαλονιά εξακολουθεί να αποτελεί ένα άλυτο ζήτημα, λόγω έλλειψης πληροφοριών, η διαλεύκανση των οποίων επαφίεται στους ανθρωπολόγους του μέλλοντος…

Η ανθρώπινη παρουσία στην Κεφαλονιά, ήταν εξαρτημένη από τον Αίνο, που παρείχε τα απαραίτητα αγαθά (θηράματα και ξυλεία) για την επιβίωσή της. Επιβεβαιώθηκε επίσης κατά την Ύστερη Νεολιθική περίοδο (~ 5600 έως 4800 π.Χ.). Με ευρήματα της στρωματογραφικής ανασκαφής στο Σπήλαιο της Δράκαινας στο φαράγγι Στενό του Πόρου[11]. Η ανάλυση άνθρακα από τις εστίες έδειξε ότι οι νεολιθικοί κάτοικοι του σπηλαίου έκαιγαν ξύλα από κεφαλονίτικα έλατα και μαύρη πεύκη, είδη που αποτελούν μέχρι σήμερα την δασική ύλη στην περιοχή Αίνου[12].

Βρέθηκαν επίσης κατά τις ανασκαφές απανθρακωμένα υπολείμματα φρούτων και δημητριακών, καθώς και πλήθος οστών από εξημερωμένα και άγρια ​​ζώα, που περιγράφουν τον τρόπο ζωής αυτών των πρώτων Κεφαλονιτών / Κεφαλλήνων, κατά τον Όμηρο[13], οι οποίοι συνεχίζουν να κυνηγούν στις πλαγιές και στα δάση του Αίνου, προκειμένου να συμπληρώσουν την διατροφή τους και να προμηθευτούν καυσόξυλα.

Αλλά, ευρέθησαν επίσης και μάρμαρο Νάξου, οψιανός από την Μήλο, γάβρος / gabbro πιθανώς από την Αργολίδα και στεατίτης άγνωστης προέλευσης, που αποκαλύπτουν εδραιωμένες σχέσεις με το Αιγαίο[14]. Η επικοινωνία του σπηλαίου με το Αιγαίο ή τουλάχιστον με την Πελοπόννησο ήταν αμφίδρομη.

ΠΗΓΗ: D. Phitos, G. Kamari, N. Katsouni & G. Mitsainas «ΤΗΕ MOUNTAIN AENOS OF CEPHALONIA ISLAND: HISTORY – PHYSIOGRAPHY – BIODIVERSITY», Κεφαλονιά, 2015. Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης ΕΛλάδος περιήγησις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.4.2016.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:



[1] Βλ. Μόσχος, 2007.


[2] Βλ. Φερεντίνος & al. (2012), Καββαδίας (1984), Ανδρέικος (1993), Σορντίνας (1996) (Φήτος & Καμάρη 2009).


[3] Βλ. Ευθυμιάτου-Κατσούνη, 2012.


[4] Βλ. Μόσχος, 2007.


[5] Βλ. Ευθυμιάτου-Κατσούνη, 2012.


[6] Βλ. Πετρόχειλος, 1959 και Μαρινάτος, 1960/1962.


[7] Βλ. Ανδρέικος (1993),


[8] Βλ. Κουρτέση-Φιλιππάκη (1996), Μόσχος (2007) και Σάμσων, 2007.


[9] Βλ. Καββαδίας (1984, 1985).


[10] Βλ. Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία (Δ.Ε.Σ.Ε. 1966).


[11] Βλ. Χατζιώτη & Στρατούλη, 2000.


[12] Βλ. Ντίνου & Στρατούλη, 2011.


[13] Βλ. Κοτζαμποπούλου, 2009.


[14] Βλ. Στρατούλη, 2007.


Αντιγραφη απο :  http://www.arxeion-politismou.gr/

Τρίτη 9 Νοεμβρίου 2021

Κοργιαλένειο Μουσείο - Το έκθεμα του Νοεμβρίου: Αντικείμενα τα οποία χρησιμοποιούνταν ως θερμάστρες


 

Το έκθεμα Νοεμβρίου 2021

Προχωρώντας προς τον χειμώνα, διαλέξαμε ως έκθεμα του μήνα Νοεμβρίου τρία αντικείμενα από τις συλλογές μας, τα οποία χρησιμοποιούνταν ως θερμάστρες. Σήμερα ανήκουν στα σπάνια εκθέματα και αποτελούν μαρτυρίες για το υψηλό επίπεδο ζωής των αστών της Κεφαλονιάς.



Εικ. 1

  1. Σκαλντίνο ή σκαλνταμάνο(ατομική θερμάστρα) για τα χέρια, περ. 1750, ψημένος πηλός, ύψος 28 εκ. περ., δωρεά Ελπίδας Ευαγγέλου Μπλέσσα, 1970, Α.Μ. 632.1970 (Εικ. 1)

Πρόκειται για δοχείο, με ανάγλυφη διακόσμηση και διάτρητο πώμα (σκέπασμα) για τον εξαερισμό, μέσα στο οποίο τοποθετούσαν χόβολη από ξυλοκάρβουνα, σκεπασμένη με στάχτη. Ήταν μια ατομική θερμάστρα για τα χέρια. Κάθε μέλος εύπορης  οικογένειας είχε από ένα , ενώ διέθεταν και άλλα για τους καλεσμένους τους.

Τα σκαλντίνι ήταν σε χρήση στην Ιταλία, ιδιαίτερα στα χωριά γύρω από τη Σιένα, μέχρι το 1970 περίπου. Πρώτη μνεία για σκαλντίνο στην Κεφαλονιά εντοπίζεται σε έγγραφο του νοταρίου Ληξουρίου, Zuan Povereto, από το  1572, το οποίο περιέχεται στα έγγραφα από την Κεφαλονιά , τα οποία δημοσίευσε το 1962 ο Γεώργιος Α. Πετρόπουλος. Το αναφερόμενο σκαλντίνο ανήκε στην κοντέσσα Ιωάννα Μοροζίνη, σύζυγο του Μάρκου Αντωνίου Μπλέσσα.

Πηγή: Αρχείο Κοργιαλενείου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου.


Εικ. 2

  1. Σκαλντίνο (ατομική θερμάστρα) για τα πόδια, περ. 1870, μπρούντζος και ξύλο, μήκος 21,5 εκ., δωρεά Κάτες Μαράκη Φορέστη, Α.Μ. 1970 (Εικ. 2)

Το σκαλντίνο για τα πόδια έχει ελλειψοειδές σχήμα και φέρει δύο ξύλινα στοιχεία στο πώμα, προφανώς για να πατεί ο χρήστης. Όπως το σκαλντίνο για τα χέρια, έτσι και το σκαλντίνο για τα πόδια ήταν για ατομική χρήση των μελών  εύπορης οικογένειας και για τους καλεσμένους τους. Λειτουργούσε με τον ίδιο τρόπο, με χόβολη από ξυλοκάρβουνα σκεπασμένη με στάχτη. Το χρησιμοποιούσαν ιδιαίτερα οι γυναίκες όταν κάθονταν για αρκετή ώρα, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την υγρασία του σπιτιού και το κρύο. Άπλωναν τη μακριά φαρδιά φούστα τους πάνω από το σκαλντίνο και ο ζεστός αέρας που έβγαινε από το διάτρητο πώμα τις έκανε να νιώθουν άνετα και ζεστά.

Το παρόν σκαλντίνο βρέθηκε στην αγρέπαυλη  της οικογένειας Φορέστη, στο Σαμόλι έξω από το Ληξούρι. Η οικογένεια Φορέστη κατάγεται από την οικογένεια Χωραφά, από τη γυναικεία γραμμή, την κοντέσσα Αγγέλικα Αννίνου το γένος Χωραφά.  Το ιστορικό σπίτι στο Σαμόλι, αγρέπαυλη  του δεκάτου εβδόμου αιώνα (1672), με στοιχεία επτανησιακού Μπαρόκ , ανήκε αρχικά στην οικογένεια του  Γεωργίου Χωραφά (1692-1775), ο οποίος σταδιοδρόμησε στο Βασίλειο των δύο Σικελιών και έφθασε να γίνει Αντιβασιλέας (1772-1775). Το σπίτι κατέρρευσε από τους σεισμούς του 2014.

Πηγή: 1. Αρχείο Κοργιαλενείου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου. 2. Περισσότερα βλΚωνσταντίνος Νίκας, «Οι Επτανήσιοι στη Νάπολη κατά τον 18ο και 19ο αιώνα: Ο Κεφαλονίτης  Γεώργιος Χωραφάς», στα Πρακτικά του Ε΄ Πανιονίου Συνεδρίου (Αργοστόλι-Ληξούρι, 17-21  Μαΐου 1986), τόμος 4, Αργοστόλι  1991, σσ. 299-339.



Εικ. 3

  1. Σκανταλέττο, αρχές 19ου αιώνα, χαλκός, 20 εκ. χωρίς τη μακριά λαβή, δωρεά Ζήσιμου Σακβινάτσου , Α.Μ. 324.1970(Εικ. 3).

 Το  σκανταλέττο αποτελείται από  ένα μικρό δοχείο, του οποίου το ιδιάζον σχήμα κατάγεται από τον  «λημνίσκο»( αρχαία ελληνική λέξη για να δηλωθεί η κορδέλλα, ο φιόγκος) όπως λένε οι μαθηματικοί[1]. Συγκεκριμένα, έχει το σχήμα μισού φιόγκου! Έχει διάτρητο  πώμα, όπως το παρόν,  και φέρει μια μακριά λαβή. Σ’ αυτό τοποθετούσαν επίσης χόβολη και το χρησιμοποιούσαν για να ζεσταίνουν το κρεββάτι αλλά και ως λιβανιστήρι. Ήταν ένα οικιακό σκεύος που δεν έλειπε από κανένα σπίτι, με τη διαφορά ότι στα χωριατόσπιτα ήταν απλούστερο και όχι σπάνια χωρίς πώμα.

Το σκανταλέττο που παρουσιάζουμε εδώ είναι έργο τοπικού εργαστηρίου και ανήκε στην οικογένεια Σακβινάτσου στο Ληξούρι.

Πηγή: Αρχείο Κοργιαλενείου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου.

Η Έφορος

Δώρα Μαρκάτου

 Αναπλ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων


Αναδημοσιευση απο : https://www.inkefalonia.gr/politismos/101785-korgialeneio-mouseio-to-ekthema-tou-noemvriou-antikeimena-ta-opoia-xrisimopoioyntan-os-thermastres