Μετά την Κυριακή τση Αποκριάς αρκινάει η βδομάδα τση Τρυνής και στην Κεφαλονιά συνήθεια ήταν και είναι να μαγερεύονται φαγιά με ψάρια, μπακαλάο, κοφίσι είτε σοφιγάδο, είτε μπιάνκο, είτε πίτες. Ακόμα ούλων των ειδών οι χορτόπιτες και βέβαια ούλα τα τυριά και γενικά τα γαλακτερά. Οι μπιστικοί μέσα στο παγιατάκι παλιότερα ή σε μπουκάλες σήμερα, μοιράζουνε σε φίλους κα γειτόνους γάλα για να φκιάξουνε οι νοικοκυράδες ρυζόγαλο ακλουθώντας, για πινομή τση μερός, διάφορες ρετσέτες.
Η Φλαούνα
Πρώτη ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής είναι η Καθαρή Δευτέρα που λέγεται έτσι γιατί ο χριστιανός αρχίζει την διαιτητική κάθαρση. Η παράδοση απαιτεί το ψωμί της ημέρας να είναι άζυμο, νηστίσιμο, να είναι η λαχταριστή και καλοψημένη φλαούνα όπως λέγεται στην Κεφαλονιά η λαγάνα.
Φλαούνα Καθαρής Δευτέρας Κεφαλονια
Αν και η Καθαρή Δευτέρα είναι νηστίσιμη πλέον ημέρα, παρόλα αυτά, θεωρείται ότι είναι συνέχεια της ψεσινής τελευταίας ημέρας του Καρναβαλιού. Έτσι παιζόντανε –και σιγά-σιγά βλέπουμε ότι ματαρκινάνε-Μάσκαρες ή Μάσκερες σε περιοχές της Κεφαλονιάς με μεγάλη συμμετοχή κόσμου όπως στα Μαυράτα τση Λειβαθώς, στα Δαμουλιανάτα τση Παλικής, στην Πύλαρο, στα Φαρακλάτα, Θηνιά, Βαλσαμάτα, Δηλινάτα, Φραγκάτα.
Την Καθαρή Δευτέρα από τα χωριά τση Σάμου, Βλαχάτα, Πουλάτα, Χαλιωτάτα, Καταποδάτα, Πυργί οι μασκαράδες ή μασκερόνοι δηλαδή οι άντρες που υποδύονταν όλους τσου ρόλους, κατέβαιναν στο Γιαλό τση Σάμου για να παίξουνε τσι μάσκαρες στην πλατέα. Έτσι ούλη η κομπανία περπάτειε με σέστο, σαν να ακλουθάει πρετσεσιό, με μπροστάρη που κράτειε το σταντάρντο με την παντιέρα τση μάσκαρας αλλά και ένα «μαγιόξυλο» απ’ όπου κρεμόντανε μπούρδινα στρατσόσκουτα, από πίσω οι μασκαράδες πιασμένοι αλά μπρατσέτα αριβάρανε στην κεντρική πιάτσα του Γιαλού τση Σάμου και επαίζανε τσι μάσκαρες παραργατάροντας ποιο χωριό θα τσι παίξει καλύτερα.
Τα Μπεμπεούλια
Μασκαρα Μουσοποριαρατα
Σε ούλη την περίοδο τση Αποκριάς οι μασκαράδες στα χοροστασιά των χωριών τους, ή τσι πλατείες όπως π.χ στην ξακουστή Σαρίστρα στα Βλαχάτα Σάμης, έπαιζαν και μικρά θεατρικά δρώμενα, τα Μπεμπεούλια, αυτοσχεδιάζοντας με διάλογο ή σατιρίζοντας με σκαμπρόζικες ρίμνες επίκαιρα θέματα.
Μετά τσι μάσκαρες ούλοι γιορτάζανε τα κούλουμα με φλαούνες, λαχταριστούς θαλασσινούς μεζέδες, πισάρες, βίνο/κρασί και με το ακομπανιαμέντο τση κιτάρας, του βιολιού, του ακορντεόν, του σκορτσάμπουνου μπαλάρανε διάφορους χορούς : βαλς, φοξ αγκλαί, σοτίς, ταγκό, καντρίλιες, γαϊτανάκι, βλαχοπούλες, διβαράτικο, μέρμηγκα, κουτσό, μπάλο. Στα μέσα του 19ου αιώνα το Αργοστόλι αλλά και η ευρύτερη περιοχή, γιορτάζανε τα κούλουμα στον Κούταβο κοντά στον πόντε και από το τέλος του αιώνα και μετά, στη Λάση. Στη Παλική οι κάτοικοι των χωριών κατέβαιναν στο Ληξούρι.
Ο Φύσουνας
Ωστόσο η ημέρα καλεί απαραίτητα και την πνευματική ανύψωση, έστω με υλικό αλλά γκρατσιόζο τρόπο, που δεν είναι τίποτσι άλλο από το πέταγμα του φύσουνα όπως λέγεται στην Κεφαλονιά ο χαρταετός ή και υφασμαετός. Ο φύσουνας πρέπει να είναι καλοζυγιασμένος και σε ευκείνο αγιουτάρουνε τα πλαϊνά σκολαρίκια και η μακρυά ορά του. Όμως απαραίτητα χρειάζεται ο χειριστής να έχει καπατσοσύνη στα χέρια, το τσερβέλο του να παίρνει στροφές για να ημπορεί να κάνει τσι γκιούστες μανούβρες για να τον σηκώσει αλλά και να τον κρατήσει τ’ αψήλου, να ημπορεί να κάμει κομπαντιμέντο βιτοριόζο με τσου άλλους φύσουνες για να τσου κάμει μπουκούνια αλλά και να ξέρει πότα να τζεδέρει.
Μεμυημένοι Επτανήσιοι
Στα Επτάνησα- από τους μυημένους- η ανύψωση του φύσουνα εκλαμβάνετο ως η απελευθέρωση του πνεύματος από τα δεσμά της ύλης, ως η μετάβαση από ένα οντολογικό πεδίο σε ένα άλλο, ως πνευματική απελευθέρωση και πανταχού παρουσία. Έτσι έχει διασωθεί η προφορική παράδοση ότι απά τσου φύσουνες κάποιες βολές στερεωνόντανε απόκρυφα σύμβολα και λέξεις. Ωστόσο και τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα το καταλάβαιναν ως πράξη μαγική και θρησκευτική μια και λειτουργούσε ως ο μεσάζων για την προσφορά προσευχών αλλά και ως αποτροπαϊκό μέσο εξορκισμού.
Κεφαλονιά και χρήση της λέξης Καρναβάλι
Οι λέξεις καρναβάλι και καρναβαλιστής σπάνια ακουγόταν στη Κεφαλονιά. Το 1889 ιδρύθηκε στο Αργοστόλι το πρώτο Κομιτάτο των Απόκρεω κατά μίμηση του Κομιτάτου των Αθηνών και των εκεί εκδηλώσεών του. Έτσι άρχισε στην Κεφαλονιά η νέα αισθητική και λεκτική προσέγγιση των Αποκριών με καθιέρωση αρμάτων κτλ αναμφισβήτητα διαφορετικής αισθητικής. Η μακραίωνη μάσκαρα με τσι μπαρμπούτες που κάλυπταν ούλο το πρόσωπο, με τσι ελεγκάντε και μυστηριόζες μορέτες που κάλυπταν μόνο τα μάτια, οι ορλάντες που φοριόντανε στο κεφάλι, τα ντόμινα κτλ σιγά-σιγά αντικαταστάθηκαν -κατ’ αρχάς στο Αργοστόλι- από αποκριάτικα δρώμενα, άρματα και παρελάσεις έξω από την επτανησιακή παράδοση και αισθητική των ημερών. Ήταν όμως η περίοδος της εκκλησιαστικής, πολιτικής και πολιτιστικής αφομοίωσης των νησιών των Ιονίου από την Ελλάδα.
Αφομοίωση;
Τα νησιά, σαφώς με πολιτική βούληση και με την βοήθεια των περισσοτέρων πολιτικών ταγών τους, ήπρεπε να ξεχάσουν την μακραίωνη πολιτιστική τους παράδοση, ήπρεπε να «αποδυτικοποιηθούν ή ακριβέστερα να αποϊταλικοποιηθούν», όπως επίσημα είχε λεχθεί μέσα στο Ελληνικό κοινοβούλιο, ήπρεπε να ενστερνισθούν με κάθε τρόπο σε όλους τους τομείς, τον τρόπο ζωής, τον τρόπο σκέψης των όσων συνέβαιναν προς Ανατολάς των Επτανήσων, στο Αθηναϊκοκεντρικό κράτος. Να αποδυναμωθεί και βαθμιαία να διακοπεί η μακραίωνη σχέση και αναφορά με τη Δύση. Έτσι τα εξευρωπαϊσμένα, πολιτισμένα Επτάνησα έπρεπε με κάθε τρόπο να αφομοιωθούν από την υπό ανάπτυξη Ελλάδα! Έτσι, το εισαγόμενο και ξένο προς την πολιτιστική Επτανησιακή παράδοση Καρναβάλι σιγά-σιγά καθιερώθηκε και αντιγράφτηκε κάκιστα και σε άλλες περιοχές του νησιού.
Σκέψεις για το κεφαλονίτικο «καρναβάλι»
Άραγε ο σημερινός, καλόπιστος θεατής θα το χαρακτήριζε ευρηματικό; Καλόγουστο; Σύμφωνο με την τοπική παλιά παράδοση; Τα καρναβάλια στο νησί παρ όλη την δουλειά, κόπο, χρήματα και αναμφισβήτητα την καλή θέληση και προσωπικό κόπο των συμμετεχόντων είναι επιτυχημένα; Προσελκύουν επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό;
Μάλλον όχι και γιατί άλλωστε να έρθει ο επισκέπτης να δει καρναβάλι που αντιγράφει άλλα διασημότερα και πλουσιότερα από αυτό;
Ενδεχομένως μια επαναπροσέγγιση του θέματος από την Δημοτική Αρχή θα ήταν χρήσιμη.
Προτάσεις
Προτείνουμε και πάλι, καλόπιστα, οι φούρνοι να γράψουν και να επανακαθιερώσουν την ιδική μας λέξη για την λαγάνα που είναι η φλαούνα. Οι διάφοροι πολιτιστικοί σύλλογοι αλλά και η ΚΕΔΗΚΕ να καθιερώσουν και να γράφουν στα έντυπα προγράμματά τους την λέξη Μουρδουλοπέφτη αντί της Τσικνοπέμπτης, την λέξη φλαούνα αντί λαγάνα και την λέξη φύσουνας αντί χαρταετός.
Καλά Κούλουμα και καλή Σαρακοστή!
Τάκης Τόκκας
==Γλωσσάρι
Αλά μπρατσέτα = πιασμένοι από το μπράτσο
Ελεγκάντε= κομψό
Κομπαντιμέντο βιτοριόζο= μάχη ένδοξη
Κοφίσι, το = σκληρό, αποξηραμένο ψάρι που πρέπει να μαλακώσει στο νερό για να μαγειρευτεί
Μπιάνκο= μαγείρεμα με άσπρη σάρτσα
Μπιστικός, ο= ο έμμισθος τσοπάνης
Μπουκούνι, το= κομμάτι
Μπούρδινο, το =χρωματιστό
Παγιατάκι, το= μικρό, αλουμινένιο συνήθως, σκεύος
Πινομή, η= προς χάριν
Πρετσεσιό, το= εδώ πομπή
Ρετσέτα, η= συνταγή
Σέστο, το= τάξη
Σοφιγάδο, το= μαγείρεμα με κόκκινη σάρτσα
Σταντάρντο, το= κοντάρι
Στρατσόσκουτο, το= κουρελόρουχο
Τζεδέρω= υποχωρώ
Ελεγκάντε= κομψό
Κομπαντιμέντο βιτοριόζο= μάχη ένδοξη
Κοφίσι, το = σκληρό, αποξηραμένο ψάρι που πρέπει να μαλακώσει στο νερό για να μαγειρευτεί
Μπιάνκο= μαγείρεμα με άσπρη σάρτσα
Μπιστικός, ο= ο έμμισθος τσοπάνης
Μπουκούνι, το= κομμάτι
Μπούρδινο, το =χρωματιστό
Παγιατάκι, το= μικρό, αλουμινένιο συνήθως, σκεύος
Πινομή, η= προς χάριν
Πρετσεσιό, το= εδώ πομπή
Ρετσέτα, η= συνταγή
Σέστο, το= τάξη
Σοφιγάδο, το= μαγείρεμα με κόκκινη σάρτσα
Σταντάρντο, το= κοντάρι
Στρατσόσκουτο, το= κουρελόρουχο
Τζεδέρω= υποχωρώ
Αναδημοσιευση απο : Kefaloniapress.gr
