«Τα παθήματα εν Κεφαλληνία » του αγίου Βασιλείου - Ανδρέας Λασκαράτος και Άγιος Βασίλειος. Γραφει ο Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

 

Ο άγιος Βασίλειος είναι άγιος της Ορθοδόξου Εκκλησίας και η λατρεία του πέρασε σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για το Μεγάλο Ιεράρχη της Ορθοδόξου Εκκλησίας που η μορφή του και η δράση του τόν ανέβασαν στη χορεία των μεγάλων αγίων της Ορθοδόξου Πίστεώς μας. ..

Στο πρόσωπό του διεθνοποιημένου αϊ Βασίλη προστέθηκαν και κρύβονται αρχέτυπες μορφές της ιστορίας, διάφορες φιγούρες, αρσενικές και θηλυκές, τροφαντοί άντρες, ζουμερά πρόσωπα, όψεις γενειοφόρων καλοφαγάδων, αλλά και ανά τον κόσμο διαφημιστικές καμπάνιες από τις πιο απλές έως της Coca cola.

Οι αρχέτυπες αυτές ιδιότητες συμπλέκονται μοναδικά στην προσωπικότητα του αγίου, «απομακρύνοντάς τον» από την πραγματική του αγιότητα, εφόσον οι ιδιότητες που του δίνουν ανάγονται στα θεϊκά πρότυπα αρχαίων μυθολογιών : της σκανδιναβικής-γοτθικής, της ρωμαϊκής, της ελληνικής, της αιγυπτιακής, της βαβυλωνιακής, της κινεζικής, ινδικής και ιαπωνικής.
Επίσης, τον ταυτίζουν με τον άγιο Νικόλαο, θέμα παρμένο και ταυτισμένο με τον τρομερό τευτονικό θεό Hold Nicκar θεό της θάλασσας και προστάτη των ναυτικών .. που όργωνε τον χειμωνιάτικο ουρανό με τα άρματα και τους ακόλουθούς του, χαράζοντας την παγωνιά του χειμώνα με την υπερφυσική του θέρμη και μαγεία, αρπάζοντας τους κακούς , διαλύοντας το κακό και φέρνοντας ένα είδος υπερκόσμιας δικαιοσύνης, γι’ αυτό και καθιερώθηκε και αργότερα στην χριστιανική εκδοχή του ως προστάτης όχι μόνο των ναυτικών, αλλά και των δικαστών, των εμπόρων των φτωχών και των παιδιών.
Το θέμα για «το πώς βλέπουμε σήμερα τον άγιο Βασίλη.. και η διεθνοποίησή του…» είναι τεράστιο και σ’ αυτό το άρθρο θα παρουσιαστεί μια αναφορά, Λασκαράτειας ποιητικής, κεφαλονίτικης «υφής», που συνέβαινε πραγματικά τα περασμένα χρόνια και «εν μέρει» συμβαίνει και σήμερα…
Ο Ανδρέας Λασκαράτος μας σκιαγραφεί σατιρικά ποιητικά τη λαογραφική εικόνα μιας εποχής, υμνώντας τη μεγάλη προσωπικότητα του Ορθοδόξου Αγίου και αυτό που συνέβαινε κατά τον 19ον αιώνα στην Κεφαλονιά με την άκρατη χαρτοπαιξία και τα κοινωνικά και οικογενειακά προβλήματα, που αυτή δημιουργούσε. Βέβαια, υπάρχει και δεύτερη ποιητική σατιρική έκφραση του Λασκαράτου για τον άγιο Βασίλη με τίτλο «Ο Αης –Βασίλης του χριστιανώνε» που και σ’ αυτήν «ζωγραφίζει» καλύτερα τη χαρτοπαιξία και το πρόβλημα που δημιουργεί σε μια οικογένεια. Ας μείνουμε όμως στο πρώτο, ποίημα με τίτλο «Βασίλη , πως σ’ εκάμανε» που δείχνει τη βαθιά εσωτερική καθαρή πίστη του Λασκαράτου απέναντι στη χριστιανική θρησκεία. Στις δυο εικόνες του άρθρου είναι το άλλο ποίημα του Λασκαράτου «Ο Αης –Βασίλης του χριστιανώνε».

Το θέμα «Ο Λασκαράτος και οι Τρεις Ιεράρχες» πρέπει να μελετηθεί με επιστημονικό τρόπο, χωρίς προκαταλήψεις , εφόσον εκτιμούσε ιδιαιτέρως το έργο τους και μετέφρασε από την αγγλική το «Βίος του Ιωάννου Χρυσοστόμου» , προσθέτοντας εγκώμια γι’ αυτόν…

«Βασίλη, πώς σ’ εκάμανε»

«Βασίλη πως σ’ εκάμανε
οι χριστιανοί τση ημέρας,
και πως σε εκαταντήσανε,
και πως σε προσκυνούνε!

Δεν είσαι πληο στα μάτια τους
Εκείνος ο Άης Βασίλης
όπου έκανε κ’ ετρέμανε
οι Βασιλείς εμπρός του.


Μόν’ είσαι ένας μεθύστακας,
Λειχούτσης χαρτοπαίχτης!…
Βασίλη, πως σ’ εκάνανε
οι χριστιανοί του Διαόλου!

Νάθε’ το ξέρεις τότενες
Πώς εδίδασκες τον κόσμο.
Πώς ήθε’ αποτελειόσουνε
οι θείες σου ομιλίες
Είς σε κρεπάλες, και άτιμα
Χαρτοπαιχτεία, και μέθες!…

Βασίλη, ματαγύρισε
Στον κόσμο πάλε τώρα,
Να ιδής για ποιους εκόπιαζες
Για ποιους επροσπαθούσες!
Έλα να ιδής το θρήσκευμα
το ηθικό, το θείο,
Πώς δα το εκαταντήσανε
οι χριστιανοί τση ημέρας.
Τόχουνε για ξεφάντωμα.
Δέτο, και πίστεψέ το,

Εσένα σ΄ εορτάζουνε
Με φαραό, πασέτα,
Δείπνα, φαητά, γλυκίσματα ,
Μεθύσια, και βλαστίμιες
και με τα ξυλοπαίχνιδα
που δίνουν’ τουν παιδιώνε.

Στην εκκλησιά πηγαίνουνε
μα ποιος στη λειτουργία
προσέχει σ’ ό,τι γίνεται;
Πάνε για το συνήθειο
για να περνούν την ώρα τους,
Για να ιδοθούνε αντάμα.

Βασίλη, πως σου αλλάξανε
Τον θείον σου χαραχτήρα,
Και πώς σ’ εκαταντήσανε
Οι χριστιανοί τση ημέρας!

Αντιγραφη απο : https://www.inkefalonia.gr/koinonia/103832-ta-pathimata-en-kefallinia-tou-agiou-vasileiou-andreas-laskaratos-kai-agios-vasileios

Η αγριοκρεμμύδα, γράφει ο Γεράσιμος Γαλανός

 

Η αγριοκρεμμύδα

Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΚΑΙ ΚΑΛΑ

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς έβγαιναν οι χωρικοί με τα γαϊδουράκια τους και πουλούσαν μυρσίνες, ελατόκλαρα και ασκυλοκάρες ή αγριοκρεμμύδες. Ήταν απαραίτητος ο στολισμός των σπιτιών με αυτές τις πρασινάδες σ’ όλη την διάρκεια του Δωδεκαήμερου. Μάλιστα όταν αυτές οι πρασινάδες ήταν στολισμένες με βαμβάκι έδιναν μια χειμωνιάτικη χιονισμένη ατμόσφαιρα.

Σήμερα διατηρείται το έθιμο της σκυλοκάρας ή κουτσουνοκάρα ή αγιοβασιλίτσας, που δίνει πολλή χαρά στα παιδιά όταν κάνουν «γύρισμα» για να τις δώσουν.

Πρόκειται για την αγριοκρεμμύδα, φυτό με βολβό, που λέγεται σκυλοκάρα καλείται δε σήμερα και αγιοβασιλίτσα, λόγω του Αγίου Βασιλείου. Επίσης, ασκιλοκάρα, σκιλοκάρα, ασκουλοκάρα και σπάνια σκινοκάρα. Είναι το γνωστό φυτό Scilla. (Βλ. Ηλίας Τσιτσέλης, Κεφαλληνικά Σύμμικτα, 3ος τόμ., Αθήνα 2003, σσ. 79-80, 140, ), Πρβλ Heldreich, σ.70, και Dalloporta, 48, όστις και ιαματικάς ιδιοτήτας επί ύδρωπος αποδίδει τω φυτώ., και Θεόκριτος, 5, 121.

Θεωρείται σύμβολο και έμβλημα του χρόνου, επειδή χωρίς να ξαναφυτευτεί βγάζει μόνη της φύλλα Έτσι προοιωνίζει τη συνεχή πορεία του σπιτιού και την αναβίωση, ενάντια σε κάθε συμφορά. Η πρόληψη για τη δύναμή της αγριοκρεμμύδας έρχεται από την αρχαιότητα. Οι πρόγονοί μας πίστευαν ότι τους προστάτευε από αρρώστιες , από κακό από καταστροφές και γενικά από βασκανίες.

Είναι όπως είπαμε γνωστή από τα αρχαία χρόνια, με συνήθειες ίδιες και απαράλλακτες, καθώς υπάρχουν αναφορές ότι στην εξώπορτα του Πυθαγόρα υπήρχε πάντοτε καρφωμένος ο φυλλακτήριος τούτος βολβός. Ο Διοσκουρίδης την περιγράφει (Περί ύλης Ιατρικής Β, 171) «Εστί δε και αλεξιφάρμακον όλη προ των θυρών κρεμασμένη». Είχαν δε παρατηρηθεί και θεραπευτικές ιδιότητες και τη θεωρούσαν ωφέλιμη για το άσθμα, τη φυματίωση, τη δυσεντερία, το βήχα. Χρησιμοποιήθηκε σε μεγάλες δόσεις για την εξόντωση των τρωκτικών.

Με όλα τα παραπάνω καταλαβαίνουμε γιατί η αγριοκρεμμύδα έγινε σύμβολο της αναγέννησης του χρόνου. Στις μέρες μας, όταν την παραλάβει ο σπιτονοικοκύρης από τα παιδιά που τις μοιράζουν, τη βάζει στα εικονίσματα ή την κρεμάει στην εξώπορτα ή στο ταβάνι όπως έκαναν παλιά.

Βέβαια, με το όνομα αυτό, δηλαδή αγιοβασιλίτσα, λέγουν και το εορταστικό δακτυλιοειδή άρτο της Πρωτοχρονιάς.

Αναδημοσιευση απο :https://www.inkefalonia.gr/koinonia/103785-i-agriokremmyda-grafei-o-gerasimos-galanos

Kefalonia Island | You'll want to stay forever

Kefalonia Island | Gastronomy

Υποβρύχιο Περσεύς, 80 χρόνια από την βύθιση

 

Το ναυάγιο του βρετανικού υποβρυχίου του Β’ Π.Π. «Περσεύς» ("HMS/m Perseus" +1941) Στις 6 Δεκεμβρίου 1941 το υποβρύχιο του βρετανικού ναυτικού «Περσεύς» (Royal Navy submarine "HMS/m Perseus") βυθίζεται ανοικτά του νοτιοανατολικού άκρου της Κεφαλονιάς, από πρόσκρουση σε θαλάσσια νάρκη κατά την διάρκεια περιπολίας στην επιφάνεια. Τον Δεκέμβριο του 1997 το ναυάγιο εντοπίζεται και ταυτοποιείται από ομάδα Ελλήνων δυτών με επικεφαλής τον Κώστα Θωκταρίδη, ενώ η εξαιρετική ιστορική έρευνα που απεκάλυψε μια υπέροχη ιστορία, διενεργήθηκε από την Ρένα Γιατροπούλου. Πρόκειται για ένα μεγάλης σημασίας για την ιστορική μνήμη και απόλυτα εντυπωσιακό ναυάγιο ενός από τα μεγαλύτερα υποβρύχια του πολέμου, το οποίο αναπαύεται στον βυθό του Ιονίου σε μέγιστο βάθος 52 μέτρων, σιωπηλό, σχεδόν άθικτο (πέραν του ρήγματος από την έκρηξη ναυτικής νάρκης στην αριστερή πλευρά της πλώρης), καθισμένο σχεδόν όρθιο όπως την μέρα που στεκόταν στην ναυπηγική κλίνη περιμένοντας να οδηγηθεί στο νερό.



Ξεπροβάλλει ως ένας γίγαντας από το παρελθόν στο ανοιχτόχρωμο φόντο του βυθού, κρατώντας στα σπλάχνα του και μεταφέροντας πλέον στην αιωνιότητα το άτυχο πλήρωμα του καθώς και έναν Έλληνα αξιωματικό με καταγωγή από το νησί δίπλα στο οποίο θα παραμείνει πλέον για πάντα.. Μόνο ένας επέζησε από σύνολο 61 ναυτικών: ένας μόνο ναύτης ο John Capes, κατάφερε να διαφύγει τραυματισμένος, αφού βοήθησε άλλους τρεις συντρόφους του (που δυστυχώς δεν κατάφεραν να επιζήσουν).

Τον μοναδικό επιζήσαντα φρόντισαν και προστάτευσαν ως τραυματία και ως σύμμαχο, ένα πλήθος Κεφαλονίτες για 18 ολόκληρους μήνες, διακινδυνεύοντας τις ζωές τους, αυτές των οικογενειών αλλά και των συγχωριανών τους. Σήμερα, μετά από 80 χρόνια από τη βύθιση (1941) και 24 χρόνια από τον εντοπισμό του (1997), ο «Περσέας» αποτελεί μια χρονοκάψουλα της ταραχώδους περιόδου του μεγαλύτερου πολέμου που αντίκρισε η ανθρωπότητα, με μια θλιβερή ιστορία αγωνίας, πόνου αλλά και επιβίωσης και θάρρους.

Είναι μια υπενθύμιση για τα πάθη που υποφέρουν όλοι οι λαοί σε καιρό πολέμου, αγώνα για την ζωή και την επιβίωση, αλληλεγγύη και αυτοθυσία μεταξύ των ανθρώπων. Αλλά αποτελεί και ένα παγκοσμίου κλάσης, σχετικά εύκολα προσβάσιμο (με την κατάλληλη εκπαίδευση και εμπειρία που απαιτεί το συγκεκριμένο βάθος και οι θαλάσσιες συνθήκες στην περιοχή) ναυάγιο με εξαιρετικό καταδυτικό ενδιαφέρον.

Μια επίσκεψη σε αυτό μας υπενθυμίζει τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος, όχι μόνο από την θάλασσα και τα υπόλοιπα στοιχεία της φύσης, αλλά και από τον ίδιο τον άνθρωπο. Μας υπενθυμίζει όμως και την επικράτηση της ζωής που πάντα επιστρέφει καθώς το ναυάγιο - υγρός τάφος για τον άνθρωπο, είναι σήμερα ένας τεχνητός ύφαλος - λίκνο της θαλάσσιας ζωής. Είναι ένα μνημείο από το παρελθόν και ένα δίδαγμα για το μέλλον..

Τηλέμαχος Μπεριάτος PSS Scuba Instructor, PSS Technical Diver, Αυτοδύτης 3 αστέρων CMAS

Ενάλια Πολιτιστική Κληρονομιά Πρέπει να θυμόμαστε ότι τα ναυάγια που επισκεπτόμαστε σε καταδύσεις «αναψυχής» αποτελούν τεχνητούς υφάλους που υποστηρίζουν την ζωή στον βυθό (εφόσον δεν αποτελούν πηγή ρύπανσης). Ειδικά αυτά που προέρχονται από εχθροπραξίες σε καιρό πολέμου αλλά και δυστυχήματα, αποτελούν σημεία ανθρώπινης δυστυχίας και πόνου και άρα ιστορικά μνημεία, επομένως πρέπει να αποδίδουμε τον σεβασμό που αναλογεί.

Ο σεβασμός προς το περιβάλλον και τους επόμενους από εμάς επισκέπτες, επεκτείνεται εκτός από τα θύματα και στους συγγενείς και συμπατριώτες τους στην ξηρά. Τα ναυάγια αποτελούν λοιπόν πρώτα καταφύγιο των απειλούμενων από τον άνθρωπο θαλάσσιων ειδών και έπειτα ίδιο καταφύγιο της μνήμης μας. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι οποιαδήποτε αλλοίωση σε αρχαία ναυάγια πλήττει ανεπανόρθωτα την ιστορική πληροφορία που αυτά φέρουν, επομένως απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή και ενημέρωση των αρχών σε περίπτωση εντοπισμού τους.

Τα αρχαία και γενικά τα ιστορικά ναυάγια προστατεύονται από την Εθνική νομοθεσία αλλά και από τις Διεθνείς αρχές προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. (είναι ελεύθερη η αναδημοσίευση όλου ή μέρους αλλά σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αναφέρεται ο δημιουργός)

Ακολουθούν βίντεο από επισκέψεις στο ναυάγιο και αρχειακό υλικό. 1. Βίντεο από την καθέλκυση του «Περσέα» το 1929 (αρχειακό υλικό) https://www.youtube.com/watch?v=9M1GjrzPyBU2. Αποστολή Blue Manta Diving & Aquanautic Club (Σκάλα, Κεφαλονιά) – Τηλέμαχος Μπεριάτος

https://www.youtube.com/watch?v=cfM08GHo_Qg&feature=youtu.be

3. Κοινή αποστολή Pirate Divers Club (Λάσση, Κεφαλονιά) & Blue Manta Diving & Aquanautic Club (Σκάλα, Κεφαλονιά) https://www.youtube.com/watch?v=eYeBz7JML8k – Γιώργος Σακελλαρίου

Αντιγραφη απο : https://kefaloniavoriospolos.blogspot.com/2021/12/80.html#more

Andra moy paei. Franco Corliano ,Encardia.

 

Η αγιοβασιλίτσα μας ματανθίζει!!

 

Θεωρείται σύμβολο και έμβλημα του χρόνου, επειδή χωρίς να ξαναφυτευτεί βγάζει μόνη της φύλλα Έτσι προοιωνίζει τη συνεχή πορεία του σπιτιού και την αναβίωση, ενάντια σε κάθε συμφορά.
Η αγριοκρεμμύδα έγινε σύμβολο της αναγέννησης του χρόνου.
Στις μέρες μας, όταν την παραλάβει ο σπιτονοικοκύρης από τα παιδιά που τις μοιράζουν, τη βάζει στα εικονίσματα ή την κρεμάει στην εξώπορτα ή στο ταβάνι όπως έκαναν παλιά.
Εσείς αναβιώνετε το έθιμο;

Αντιγραφη απο : F/B

Κεφαλονιά ένας Παράδεισος στο Ιόνιο! 

Όσοι “νογάτε” Κεφαλονίτικα διαβάστε το.

 

Αγαπητή μου Ξαδρέφη,

Σου στέρνω, Κυρά μου, εφκειό το μπουλετί, να μου πείς και συ τι να κάμω, γιατί κοντεύω να κουρλαθώ. Άκου, το λοιπό, τι έγινε:

Ψες, μπονόρα-μπονόρα, πήα στο κάμπο να μάσω λάχανα, και σε δυο ώρες γέμισα δυό παληές ντεμέλες. Όντας γύρισα στο σπίτι, ίπρεπε να παστρέψω και να πλύνω εφκειούς τσου μπελιάδες, γιατί η ψημμένη η Ιζόρδη δεν έχει καιρό (έχει το σπίτι, το πλύσιμο, το σίδερο, το φαΐ του μπαιδιόνε…) και εφκείνη η δούλα μας η Τζόγια δε νογάει. (Πάντα τση ήτανε λίγο σμπαρλάδα, αλλά τώρα εμπιτσιλήρησε με μίας!)

Το λοιπό, έβαλα τα λάχανα στο μαστέλλο, που το πόστιασα απά στο τρίτο σκαλοπάτι τση σκαλούλας (πλάι στο μετζάο με τα βουτσιά) και πήρα το σύκλο να βγάλω νερό από τη στέρνα που είναι κάτω από το βόρτο, γιατί εφκειό το κουγιάμπαλο η Τζόγια ούτε εφτήνη τη δουλειά μπορεί να κάμει. Μόνο να τρώει τον αγκλέουρα και να με ξοδεύει ξέρει! (Εχει γίνει, Ερβίρα μου, σα βαντάκα!)

Καθώς όμως τράβαγα το δεύτερο σύκλο με το νερό, κόβεται εκειός ο διάολος η σπαρτσίνα και πέφτει ο σύκλος μέσα στη στέρνα. Επήε, μα τον Άγιο, κάτι να μό ΄ρτει. Και, επειδή δεν έχουμε ραμπαούνι, επήα να πάρω ένα από τον Αναπολέο, το μπιττόρο, που μένει στο παραπάνω καντούνι, γιατί εφκειό το παραλέκατο η Τζόγια, που είναι σκέτη σεκατούρα, δε νογάει τίποτσι. Σκέψου ότι προψές η ψημμένη η Ιζόρδη την έστειλε να πάρει μπιστιού μιαν απλάδενα από τον Αδά, ξέρεις το γιό τση Λιχούτσας, πό ΄χει το μαγαζί στο Λιθόστρωτο, για να βάλει τα τσιγαρίδια πό ΄χε ψήσει. Όντας όμως γύριζε, έπιασε παρόλες με κάτι βρωμόκληρες που παίζανε το πίτσι, και τση έπεσε η απλάδενα απά στα γουλιά και έγινε μελίδια! (Εφτήνη λέει ότι την έσκρωξε ένας τζώρτζινας!)

Φέρνω, το λοιπό, το ραμπαούνι και προσπαθώ να ψαρέψω το σύκλο. Και κειο το χαντό, η Τζόγια, χαμογελούσε, που μού ‘ρτε να τηνε ξυλίσω.

«Φεύγεις εδεπάθενε βωρέ,» τση λέω, «να μη σου δώκω κανένα ξεμπάχαλο; Πήαινε καλλίτερα βρωμοθήλυκο στο μαγερειό, ν’ ανάψεις τη φωτιά, και κάτσε εδεκεί να τη σιμπάς.»

Και εφτήνη εφτού έφυγε, και γω καθισμένος σε μια καθίκλα δελέγκου-δελέγκου έπλυνα τα λάχανα, πρώτα στο μαστέλλο, μετά σε μια λάτα, και τελικά στο σέκκιο.

Όντας κόντευα να τελέψω, ξανάρκεται, Κυρά μου, εφκειό το δεούτελο η Τζόγια, να με ρωτήσει που είναι η σκάτουλα με τα κιάκια. Έγώ σκιάχτηκα, και καθώς γύρισα να τήνε γδώ έδωκα μια αμποδισιά στο μαστέλλο, και όλα τα βρωμόνερα ριπιστήκανε απά στο βρακί μου, που έγινε μες τη μάκα! Και κειο το κουρλοθήλυκο έσκασε στα γέλια. Εγώ δαιμονίστηκα και τση είπα:

«΄Αντε στο διάολο βωρέ ξόανο, μπριχού σε αρκινήσω στις σμπακιές και σε αφήσω στρόπια για όλη σου τη ζωή!»

Εφκείνη σπαβεντάρισε και αρκίνησε να κλαουνίζει, και να λέει ότι δε το ’καμε ξαπόστα.

Μετά στέγνωσα, Ψυχή μου, το βρακί μου, που έχει όμως μακιάρει και δεν ξέρω πώς να το παστρέψω. (Και είναι καινούργιο,… ούτε 5 χρόνια δε το ’χω!)

Λες, Κυρά μου, να το στείλω στο καθαριστήριο, ή μήπως μου το κάνουνε κακοθάνατο με τση πιλούλες και τση πούρμπερες που βάνουνε; Και επιπλέο δίνεις και τα όβολά σου! Μήπως είναι καλλίτερα να το πλύνω μόνος μου; (Να βάλω και λίγη γλήνα;)

Χαιρετίσματα στο Ξάδρεφό μου,

Περιμένω γράμμα σου

Και σε φιλώ

Σιόρα Ερβίρα Βλάχου

Οδός ……..

Αθήνα

Αργοστόλι, 27/2/95

 (Απόσπασμα από το βιβλίο του Νίκου Δυοβουνιώτη ¨Η ΚΟΡΕΣΠΟΝΤΕΝΤΣΑ ΤΟΥ ΞΑΔΡΕΦΙΟΝΕ¨ από τις εκδόσεις του Ιδρύματος Υιών Παναγή Φωκά-Κοσμετάτου, 2003 )

Άνθρωποι στην Κεφαλονιά πριν 115.000 χρόνια!

 Αλλά τι απέγιναν αυτοί οι Νεάντερταλ;

Σχέσεις με Νάξο, Μήλο, Αργολίδα, Αιγαίο…

Του Γιώργου Λεκάκη



Η ανθρώπινη παρουσία στην Κεφαλονιά χρονολογείται από την Λίθινη Εποχή, περίπου 100.000 πριν από σήμερα[1].

Μια πρόσφατη ωκεανογραφική, γεωλογική και αρχαιολογική έρευνα ενίσχυσε τις προηγούμενες θεωρίες ότι ομάδες Νεάντερταλ έφτασαν στο νησί από τις απέναντι ακτές της ηπειρωτικής χώρας, κατά την τελευταία παγετώδη περίοδο (Würm), πριν από 115.000 χρόνια.[2]


Οι «χερσαίες γέφυρες» που σχηματίστηκαν, όταν το επίπεδο της θάλασσας έπεσε κατά περίπου 120 μ. λόγω των παγετώνων, διατηρήθηκαν μέχρι και 20.000 χρόνια πριν. Μέσα από αυτά τα χερσαία περάσματα, άνθρωποι και ζώα μετακινούνταν από την απέναντι γη στην ορεινή και πυκνοδασωμένη Κεφαλονιά[3]. Τα ίχνη που άφησαν πίσω τους στο νησί αυτοί οι νομάδες κυνηγοί, κυρίως πέτρινα εργαλεία, καλύπτουν όλο το φάσμα της Λίθινης Εποχής, όπως αποκάλυψαν οι αρχαιολόγοι και ερευνητές.

Χρονολογούνται από την Παλαιολιθική Περίοδο, δηλαδή πριν από περίπου 44.000 χρόνια πριν από σήμερα, συναντώνται σε όλην την Μεσολιθική (8000 – 7000 / 6900 π.Χ.), μέχρι το τέλος της Νεολιθικής περιόδου (3300 π.Χ.), όταν αρχίζει η Εποχή του Χαλκού[4].

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για την ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ, ΕΔΩ.







Η διασπορά των λίθινων εργαλείων σε όλη σχεδόν την επιφάνεια του νησιού υποδηλώνει ικανόν ανθρώπινο πληθυσμό[5]. Αυτή η υπόθεση είναι ενισχύεται από τα παλαιολιθικά και μεσολιθικά ευρήματα από θέσεις γύρω από την κεντρική οροσειρά του Αίνου, όπως στον Άγιο Νικόλαο Γρούσπα του Ρουδίου[6], στην Σάμη[7], αλλά και στην ευρύτερη περιοχή[8]. Επί πλέον, στην κατοίκηση θα πρέπει να προστεθούν υπολείμματα που βρέθηκαν σε σπήλαια[9] όπως λ.χ. στο Σπήλαιο των Χαλιωτάτων[10] και το Σπήλαιο Φυτίδι των Πουλάτων. Υπήρχαν, μεταξύ άλλων ευρήματα, από οστά νεαρών θηλαστικών, αλεπούδων, αγριόχοιρων και κόκκινων ελαφιών, που καταναλώθηκαν ως θηράματα από τους κατοίκους αυτών των σπηλαίων. Αυτά τα οστά μαρτυρούν την πλούσια πανίδα γύρω από τον Αίνο και το Ρούδι, που προσέλκυσε τους κυνηγούς της λίθινης εποχής.



Ωστόσο, η μοίρα και η εξέλιξη αυτού του πληθυσμού των Νεάντερταλ στην Κεφαλονιά εξακολουθεί να αποτελεί ένα άλυτο ζήτημα, λόγω έλλειψης πληροφοριών, η διαλεύκανση των οποίων επαφίεται στους ανθρωπολόγους του μέλλοντος…

Η ανθρώπινη παρουσία στην Κεφαλονιά, ήταν εξαρτημένη από τον Αίνο, που παρείχε τα απαραίτητα αγαθά (θηράματα και ξυλεία) για την επιβίωσή της. Επιβεβαιώθηκε επίσης κατά την Ύστερη Νεολιθική περίοδο (~ 5600 έως 4800 π.Χ.). Με ευρήματα της στρωματογραφικής ανασκαφής στο Σπήλαιο της Δράκαινας στο φαράγγι Στενό του Πόρου[11]. Η ανάλυση άνθρακα από τις εστίες έδειξε ότι οι νεολιθικοί κάτοικοι του σπηλαίου έκαιγαν ξύλα από κεφαλονίτικα έλατα και μαύρη πεύκη, είδη που αποτελούν μέχρι σήμερα την δασική ύλη στην περιοχή Αίνου[12].

Βρέθηκαν επίσης κατά τις ανασκαφές απανθρακωμένα υπολείμματα φρούτων και δημητριακών, καθώς και πλήθος οστών από εξημερωμένα και άγρια ​​ζώα, που περιγράφουν τον τρόπο ζωής αυτών των πρώτων Κεφαλονιτών / Κεφαλλήνων, κατά τον Όμηρο[13], οι οποίοι συνεχίζουν να κυνηγούν στις πλαγιές και στα δάση του Αίνου, προκειμένου να συμπληρώσουν την διατροφή τους και να προμηθευτούν καυσόξυλα.

Αλλά, ευρέθησαν επίσης και μάρμαρο Νάξου, οψιανός από την Μήλο, γάβρος / gabbro πιθανώς από την Αργολίδα και στεατίτης άγνωστης προέλευσης, που αποκαλύπτουν εδραιωμένες σχέσεις με το Αιγαίο[14]. Η επικοινωνία του σπηλαίου με το Αιγαίο ή τουλάχιστον με την Πελοπόννησο ήταν αμφίδρομη.

ΠΗΓΗ: D. Phitos, G. Kamari, N. Katsouni & G. Mitsainas «ΤΗΕ MOUNTAIN AENOS OF CEPHALONIA ISLAND: HISTORY – PHYSIOGRAPHY – BIODIVERSITY», Κεφαλονιά, 2015. Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης ΕΛλάδος περιήγησις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.4.2016.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:



[1] Βλ. Μόσχος, 2007.


[2] Βλ. Φερεντίνος & al. (2012), Καββαδίας (1984), Ανδρέικος (1993), Σορντίνας (1996) (Φήτος & Καμάρη 2009).


[3] Βλ. Ευθυμιάτου-Κατσούνη, 2012.


[4] Βλ. Μόσχος, 2007.


[5] Βλ. Ευθυμιάτου-Κατσούνη, 2012.


[6] Βλ. Πετρόχειλος, 1959 και Μαρινάτος, 1960/1962.


[7] Βλ. Ανδρέικος (1993),


[8] Βλ. Κουρτέση-Φιλιππάκη (1996), Μόσχος (2007) και Σάμσων, 2007.


[9] Βλ. Καββαδίας (1984, 1985).


[10] Βλ. Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία (Δ.Ε.Σ.Ε. 1966).


[11] Βλ. Χατζιώτη & Στρατούλη, 2000.


[12] Βλ. Ντίνου & Στρατούλη, 2011.


[13] Βλ. Κοτζαμποπούλου, 2009.


[14] Βλ. Στρατούλη, 2007.

Αντιγραφη απο :  http://www.arxeion-politismou.gr/

Κοργιαλένειο Μουσείο - Το έκθεμα του Νοεμβρίου: Αντικείμενα τα οποία χρησιμοποιούνταν ως θερμάστρες

 

Το έκθεμα Νοεμβρίου 2021

Προχωρώντας προς τον χειμώνα, διαλέξαμε ως έκθεμα του μήνα Νοεμβρίου τρία αντικείμενα από τις συλλογές μας, τα οποία χρησιμοποιούνταν ως θερμάστρες. Σήμερα ανήκουν στα σπάνια εκθέματα και αποτελούν μαρτυρίες για το υψηλό επίπεδο ζωής των αστών της Κεφαλονιάς.

Εικ. 1

1. Σκαλντίνο ή σκαλνταμάνο(ατομική θερμάστρα) για τα χέρια, περ. 1750, ψημένος πηλός, ύψος 28 εκ. περ., δωρεά Ελπίδας Ευαγγέλου Μπλέσσα, 1970, Α.Μ. 632.1970 (Εικ. 1)

Πρόκειται για δοχείο, με ανάγλυφη διακόσμηση και διάτρητο πώμα (σκέπασμα) για τον εξαερισμό, μέσα στο οποίο τοποθετούσαν χόβολη από ξυλοκάρβουνα, σκεπασμένη με στάχτη. Ήταν μια ατομική θερμάστρα για τα χέρια. Κάθε μέλος εύπορης  οικογένειας είχε από ένα , ενώ διέθεταν και άλλα για τους καλεσμένους τους.

Τα σκαλντίνι ήταν σε χρήση στην Ιταλία, ιδιαίτερα στα χωριά γύρω από τη Σιένα, μέχρι το 1970 περίπου. Πρώτη μνεία για σκαλντίνο στην Κεφαλονιά εντοπίζεται σε έγγραφο του νοταρίου Ληξουρίου, Zuan Povereto, από το  1572, το οποίο περιέχεται στα έγγραφα από την Κεφαλονιά , τα οποία δημοσίευσε το 1962 ο Γεώργιος Α. Πετρόπουλος. Το αναφερόμενο σκαλντίνο ανήκε στην κοντέσσα Ιωάννα Μοροζίνη, σύζυγο του Μάρκου Αντωνίου Μπλέσσα.

Πηγή: Αρχείο Κοργιαλενείου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου.

Εικ. 2

1. Σκαλντίνο (ατομική θερμάστρα) για τα πόδια, περ. 1870, μπρούντζος και ξύλο, μήκος 21,5 εκ., δωρεά Κάτες Μαράκη Φορέστη, Α.Μ. 1970 (Εικ. 2)

Το σκαλντίνο για τα πόδια έχει ελλειψοειδές σχήμα και φέρει δύο ξύλινα στοιχεία στο πώμα, προφανώς για να πατεί ο χρήστης. Όπως το σκαλντίνο για τα χέρια, έτσι και το σκαλντίνο για τα πόδια ήταν για ατομική χρήση των μελών  εύπορης οικογένειας και για τους καλεσμένους τους. Λειτουργούσε με τον ίδιο τρόπο, με χόβολη από ξυλοκάρβουνα σκεπασμένη με στάχτη. Το χρησιμοποιούσαν ιδιαίτερα οι γυναίκες όταν κάθονταν για αρκετή ώρα, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την υγρασία του σπιτιού και το κρύο. Άπλωναν τη μακριά φαρδιά φούστα τους πάνω από το σκαλντίνο και ο ζεστός αέρας που έβγαινε από το διάτρητο πώμα τις έκανε να νιώθουν άνετα και ζεστά.

Το παρόν σκαλντίνο βρέθηκε στην αγρέπαυλη  της οικογένειας Φορέστη, στο Σαμόλι έξω από το Ληξούρι. Η οικογένεια Φορέστη κατάγεται από την οικογένεια Χωραφά, από τη γυναικεία γραμμή, την κοντέσσα Αγγέλικα Αννίνου το γένος Χωραφά.  Το ιστορικό σπίτι στο Σαμόλι, αγρέπαυλη  του δεκάτου εβδόμου αιώνα (1672), με στοιχεία επτανησιακού Μπαρόκ , ανήκε αρχικά στην οικογένεια του  Γεωργίου Χωραφά (1692-1775), ο οποίος σταδιοδρόμησε στο Βασίλειο των δύο Σικελιών και έφθασε να γίνει Αντιβασιλέας (1772-1775). Το σπίτι κατέρρευσε από τους σεισμούς του 2014.

Πηγή: 1. Αρχείο Κοργιαλενείου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου. 2. Περισσότερα βλ. Κωνσταντίνος Νίκας, «Οι Επτανήσιοι στη Νάπολη κατά τον 18ο και 19ο αιώνα: Ο Κεφαλονίτης  Γεώργιος Χωραφάς», στα Πρακτικά του Ε΄ Πανιονίου Συνεδρίου (Αργοστόλι-Ληξούρι, 17-21  Μαΐου 1986), τόμος 4, Αργοστόλι  1991, σσ. 299-339.

Εικ. 3

2. Σκανταλέττο, αρχές 19ου αιώνα, χαλκός, 20 εκ. χωρίς τη μακριά λαβή, δωρεά Ζήσιμου Σακβινάτσου , Α.Μ. 324.1970(Εικ. 3).

 Το  σκανταλέττο αποτελείται από  ένα μικρό δοχείο, του οποίου το ιδιάζον σχήμα κατάγεται από τον  «λημνίσκο»( αρχαία ελληνική λέξη για να δηλωθεί η κορδέλλα, ο φιόγκος) όπως λένε οι μαθηματικοί[1]. Συγκεκριμένα, έχει το σχήμα μισού φιόγκου! Έχει διάτρητο  πώμα, όπως το παρόν,  και φέρει μια μακριά λαβή. Σ’ αυτό τοποθετούσαν επίσης χόβολη και το χρησιμοποιούσαν για να ζεσταίνουν το κρεββάτι αλλά και ως λιβανιστήρι. Ήταν ένα οικιακό σκεύος που δεν έλειπε από κανένα σπίτι, με τη διαφορά ότι στα χωριατόσπιτα ήταν απλούστερο και όχι σπάνια χωρίς πώμα.

Το σκανταλέττο που παρουσιάζουμε εδώ είναι έργο τοπικού εργαστηρίου και ανήκε στην οικογένεια Σακβινάτσου στο Ληξούρι.

Πηγή: Αρχείο Κοργιαλενείου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου.

Η Έφορος

Δώρα Μαρκάτου

 Αναπλ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Αναδημοσιευση απο : https://www.inkefalonia.gr/politismos/101785-korgialeneio-mouseio-to-ekthema-tou-noemvriou-antikeimena-ta-opoia-xrisimopoioyntan-os-thermastres

Η Κεφαλλονίτισσα γυναίκα της υπαίθρου

         Από την αρχή της δημιουργίας του ο άνθρωπος, τη δύναμή του την αντλεί από τη γη και τα γεννήματα της. Και στους δύσκολους καιρούς των πολέμων και των λοιμών σ’ αυτή γυρίζει γιατί κοντά της νοιώθει ασφάλεια. Ο άνθρωπος απόλυτος άρχοντας της γης την καλλιεργεί και τρέφει την οικογένεια. Σ΄ όλον αυτόν τον αγώνα με τη γη πρωταγωνιστής είναι ο άνδρας Αγρότης. Η γυναίκα Αγρότισσα συμμετέχει σε τόσο χρόνο, όσο το νοικοκυριό, η γέννηση και η ανατροφή των παιδιών, αλλά και η φροντίδα των ηλικιωμένων αφήνει ελεύθερο χρόνο.

       Η Κεφαλλονίτισσα γυναίκα της υπαίθρου δίνει καθημερινά τη μάχη της ζωής στο πλευρό του ΑγροΚτηνοτρόφου συζύγου της ενώ παράλληλα είναι μάνα, νοικοκυρά, εργάτρια, κόρη και νοσοκόμα για τους ανήμπορους και ηλικιωμένους αλλά και μια ζεστή αγκαλιά φιλοξενίας για τους επισκέπτες, δίχως να γνωρίζει τι σημαίνουν διακοπές, αργίες ελεύθερος χρόνος, ψυχαγωγία. Στις δυσκολίες ξέρει με δύναμη και νηφαλιότητα να εμπνέει σιγουριά και ασφάλεια και να γίνεται ο στυλοβάτης της οικογένειας.

     Με τη δεξιοτεχνία, την εργατικότητα και το λεπτό γούστο της, συνεχίζει την παράδοση στο πολιτισμό, στο κέντημα, στο πλέξιμο με χαρακτηριστικά της τοπικής λαϊκής τέχνης. Ζώντας και δημιουργώντας στο χωριό αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της υπαίθρου, ένα θετικό πυρήνα να μένει ο πληθυσμός και να μην ερημώνει ο τόπος μας. Η γυναίκα αυτή αποτελεί πρότυπο συνέπειας και ευσυνειδησίας. Παρά τη συμβολή της όμως στην ντόπια αγροτική και όχι μόνο οικονομία η εργασία της δεν καταχωρείται σε στατικούς πίνακες, ούτε αναφέρεται σε εκθέσεις.

     Η σημερινή Παγκόσμια Ημέρα της Αγρότισσας, αποδίδει τη δέουσα τιμή αλλά και υπενθυμίζει το χρέος της Πολιτείας να αναγνωρίσει έμπρακτα την πολύπλευρη και πολυδύναμη προσφορά της Αγρότισσας η οποία δεν είναι αδρανής και εξαρτώμενη. Πραγματικά αξίζει και δικαιούται πολλά.     

Δρ. Σπυρίδων Α. Θεοτοκάτος

Αναδημοσιευση απο : https://www.inkefalonia.gr/

Ζωντανεύοντας το παλιό Ληξούρι, μια χειρονομία αγάπης

 

Η αυλή του προσεισμικού σπιτιού του Γεράσιμου Α. Λεγάτου (φωτ.ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ Α. ΛΕΓΑΤΟΣ).

Νίκος Βατόπουλος

21.09.2021 • 22:19

•  
•  

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ Α. ΛΕΓΑΤΟΣ 
Το Ληξούρι ανάμεσα σε δύο σεισμούς, 1867-1953
εκδ. Πολιτιστικό Σωματείο «Ο Πάλιος» 
σελ. 223

Ενας μεγάλος τόμος, γεμάτος από τα ζωγραφικά έργα του Γεράσιμου Λεγάτου, μαθηματικού με ακαδημαϊκή σταδιοδρομία και αυτοδίδακτου ζωγράφου, ανασυστήνει το παλιό Ληξούρι. Δεν είναι απλώς μια νοσταλγική κατάθεση, αλλά έναυσμα για να δει κανείς το βάθος της Ιστορίας και να αναλογιστεί όσα μπορούν και επιβάλλεται να γίνουν. Το μεγάλο τραύμα των σεισμών του 1953 προκάλεσε ρήγμα αλλά συνάμα αποτέλεσε και αφετηρία για αναζωπύρωση των επτανησιακών σπουδών. Μέσα από αυτή τη βαθιά ψυχική ανάγκη, ο Γεράσιμος Λεγάτος, που επί σειρά ετών προσεγγίζει εικαστικά το γενέθλιο Ληξούρι, ολοκλήρωσε ένα πολύπτυχο ζωγραφικό έργο βασιζόμενος σε παλιές φωτογραφίες, προσωπικές αναμνήσεις και διηγήσεις. «Ενιωσα ως χρέος την επιθυμία να διασωθεί για τις επόμενες γενιές, όχι μόνο μια ακόμη περιγραφή αγαπημένου κόσμου αλλά, όσο γίνεται πιστότερα, να αναπαρασταθούν κομμάτια, όψεις και ατμόσφαιρα από τη χαμένη εκείνη πολιτεία, που έντονα την έζησα από μικρό παιδί», γράφει ο ίδιος.

Το παλιό Ληξούρι, χαμένο στη λήθη, καταστράφηκε στον σεισμό του 1867. Ετσι, αφανίστηκε η «Χωροπούλα», όπως είχε βαφτίσει ο Ανδρέας Λασκαράτος τη μικρή πολιτεία. Αλλά ανάμεσα στο 1867 και στο 1953, το Ληξούρι ξαναγεννήθηκε. Οπως θαυμάσια αναλύει στο κείμενό της η Δώρα Μαρκάτου, τ. αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων, «δεν γνωρίζουμε τη μορφή της πόλης προ των σεισμών του 1867». Μπορούμε όμως να τη φανταστούμε. Οπως επισημαίνει, από εκείνη την περίοδο, την προ του 1867, διασώζονται δύο νεοκλασικά κτίρια, το ισόγειο της οικίας Γερουλάνου και η οικία Ιακωβάτων. Και τα δύο επέζησαν και του ισχυρού σεισμού του 2014.

Το «Μπουλεβάρι» του Ληξουρίου. 

Ο Γεράσιμος Λεγάτος με την καλλιέργεια του πνεύματός του μας παραδίδει ένα ειδυλλιακό Ληξούρι, απολύτως όμως τεκμηριωμένο. Κάθε κτίριο είναι ταυτισμένο και κάθε σημείο της πόλης ξετυλίγει ιστορίες. Η Δώρα Μαρκάτου μάς περιγράφει την προ του 1953 πόλη: «ένα αρχιτεκτονικό σύνολο που διακρινόταν για τη λιτότητα και το μέτρο, για το πλήθος ναών με τα πυργοειδή ή πλακέ καμπαναριά τους, για τη συνύπαρξη ταπεινών, ισόγειων λαϊκών κατοικιών με διώροφα και τριώροφα αρχοντικά…». Σελίδα σελίδα, σκέφτεται κανείς πόσο πολλά μπορούν να γίνουν, όπως, π.χ., η ανάπλαση των ελάχιστων προσεισμικών καταλοίπων και η ανάδειξη του ποταμού από τσιμεντοστρωμένο χείμαρρο σε παράδεισο βιοποικιλότητας. Ο τόμος είναι έκδοση του πολιτιστικού σωματείου «Ο Πάλιος» (ο πρόεδρος του οποίου, Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός, έχει συμβάλει με πολύ ωραίο κείμενο) με χορηγία του Αριστείδη Αθ. Μοσχόπουλου (Vikentios Damodos, Kefalonia Ferries). Στο τέλος του βιβλίου, διαβάζουμε ληξουριώτικες ιστορίες, τις οποίες ο πολυπράγμων Γεράσιμος Λεγάτος υπογράφει με το ψευδώνυμο Πάνος Κηπουριώτης. 

•  
•  
• Αναδημοσιευση απο : 
https://www.kathimerini.gr/culture/561506911/zontaneyontas-to-palio-lixoyri-mia-cheironomia-agapis/?fbclid=IwAR3TxkB2Y5ykkPgLM-BxgWK_HU6ihCSe9RXJx34VwLdZmX6lZhkkAi8MyfM

Επέτειος της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου (7 Οκτωβρίου 1571) και οι τελευταίες βαρδιόλες της Κεφαλονιάς

 Με αφορμή την επέτειο της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου που διεξήχθηκε στις 7 Οκτωβρίου 1571 (και παρά την ονομασία της εκτυλίχθηκε κοντά στις νότιες Εχινάδες νήσους, οι οποίες ανήκουν διοικητικά στον Νομό Κεφαλληνίας αλλά φαίνεται ότι άνηκαν και στο βασίλειο των Κεφαλλήνων κατά την εποχή που αναφέρεται στην Οδύσσεια), πρέπει να θυμηθούμε ότι ο συμμαχικός στόλος που είχε συγκεντρωθεί, στις 30 Σεπτεμβρίου έφθασε στην Ηγουμενίτσα, αλλά αργότερα η αρμάδα κατευθύνθηκε στο Φισκάρδο, ενώ στις 5 Οκτώβρη αγκυροβόλησε στην Σάμη λόγω κακών καιρικών συνθηκών. 

Έτσι η Κεφαλονιά ήταν ο τελευταίος σταθμός του νικηφόρου στόλου και μάλιστα στην δύναμη αυτού (συνολικά 212 πλοία) συμμετείχαν και τουλάχιστον δύο γαλέρες με πληρώματα από αυτήν, τα ονόματα των πλοίων ήταν “Croce” di Cefalonia με κυβερνήτη τον Marco Cimera και “Vergine Santa” di Cefalonia με κυβερνήτη τον Cristoforo Criffa, ενώ αναφέρεται ότι αυτά είχαν κατανεμηθεί στην αριστερή πτέρυγα της τάξης μάχης και όχι στην εφεδρεία! Αναφέρεται επίσης ότι γενικά τα επτανησιακά πληρώματα διακρίθηκαν κατά την μάχη. 

Δυστυχώς δεν έχει βρεθεί παρά μόνο ένα ναυάγιο πλοίου της εποχής που ίσως συνδέεται με την συγκεκριμένη ιστορική ναυμαχία, ένα πλοίο ισπανικό ή ενετικό φαίνεται ότι πρόσκρουσε σε ύφαλο στην περιοχή του λιμένα Ζακύνθου και κατόπιν κάηκε (μεταξύ άλλων έχουν βρεθεί νομίσματα της εποχής και λίθινες μπάλες κανονιού). Ελλείψει ιστορικών μνημείων που συνδέονται με την ναυμαχία, ας δούμε κάποια άλλα σωζόμενα χερσαία μνημεία της ίδιας γενικής ιστορικής περιόδου στην Κεφαλονιά, τα οποία συνδέονται με τις επιχειρήσεις ναυτικών μονάδων και επιδρομές από θαλάσσης. 

«Βαρδιόλες» ονομάζονται οι οχυρωμένες σκοπιές που ανεγείρονταν στις ακτές των Επτανήσων (ειδικά σε Κεφαλονιά, Ζάκυνθο, Κύθηρα) κυρίως κατά την Ενετοκρατία (1500-1797) από το τέλος του 16ου έως τις αρχές του 18ου αιώνα, και χρησιμοποιήθηκαν έως τα μέσα του 18ου όταν η πειρατεία άρχισε να εκλείπει, ενώ παλιότερες μορφές οχυρών παρατηρητηρίων αποτελούσαν οι βίγλες κατά την Βυζαντινή εποχή. Ο σκοπός ανέγερσης τους ήταν η επιτήρηση της κυκλοφορίας πλοίων σε απόσταση από τις ακτές και εντός των θαλάσσιων περασμάτων (π.χ. μεταξύ Κεφαλονιάς και Ζακύνθου) καθώς και σήμανση συναγερμού σε περίπτωση προσέγγισης εχθρικών δυνάμεων ή επιδρομής πειρατών. Η ονομασία πιθανά προέρχεται από την ιταλική/ενετική λέξη guardia (ο φρουρός, η φρούρηση, η σκοπιά) ή guardiola (το φυλάκιο, ο χώρος της σκοπιάς). 

Αυτά τα φυλάκια τοποθετούνταν σε αποστάσεις μεταξύ τους που εξασφάλιζαν οπτική επαφή και επικάλυψη τομέων παρατήρησης, και ουσιαστικά αποτελούσαν ένα δίκτυο έγκαιρης ειδοποίησης ώστε να κινητοποιηθεί η άμυνα της νήσου και να κατευθυνθεί χωρίς χάσιμο χρόνου στο σημείο εκδήλωσης της εχθρικής ενέργειας. Η επικοινωνία μεταξύ τους και μεταξύ αυτών και των μεγαλύτερων φυλακίων με μορφή αμυντικών πύργων (οι «Βίγλες») όπου στάθμευαν στρατεύματα, γινόταν με φρυκτωρίες, με χρήση κώδικα σημάτων, την ημέρα χρησιμοποιώντας καπνό και την νύχτα φλόγες.  

Τα γενικά χαρακτηριστικά τους ήταν το μικρό μέγεθος (μικρή επιφάνεια κάτοψης και χαμηλό ύψος), η τοποθέτηση τους στον χώρο με τρόπο ώστε να μην γίνονται εύκολα αντιληπτές από απόσταση, η θέση και οι διαστάσεις των ανοιγμάτων (μικρές προφυλαγμένες θυρίδες παρατήρησης ή οπλοθυρίδες και είσοδοι), το τετράγωνο ή πολυγωνικό περιτύπωμα και η θολωτή σφαιρική ή κωνική στέγη, τα υλικά κατασκευής που αποτελούνταν από «αργούς» λίθους (ακατέργαστοι λίθοι κατάλληλοι όμως για δόμηση) με χρήση κονιαμάτων ως συνδετικό υλικό και επιχρισµάτων κυρίως στην στέγη. 

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα www.kastra.eu (η οποία χρησιμοποιεί πληροφορίες και από την «Ιστορία της Κεφαλονιάς» τόµος Α΄, Γεώργιος Ν. Μοσχόπουλος, Αθήνα 1985), στην Κεφαλλονιά η κατασκευή των παράκτιων οχυρώσεων αποφασίστηκε το 1540 και ολοκληρώθηκε πριν το 1571, σε απογραφή του 1584 αναφέρεται ότι στην νήσο υπάρχουν 129 βαρδιόλες ενώ σήμερα εντοπίζονται τα απομεινάρια από περίπου δέκα. 

Μέσα στο 2021 πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στις τρεις σωζόμενες σε καλή κατάσταση (Πόρτο Αθέρα, παραλία Κουτσουπιάς, θέση Πινιατώρου στην περιοχή της Λάσσης). Επίσης πραγματοποιήθηκε επίσκεψη σε μια βαρδιόλα στα Κύθηρα (στον οικισμό Αβλέμονα) και παρατίθενται εδώ φωτογραφίες για σκοπούς σύγκρισης. 

Ενετική «βαρδιόλα», θέση «Πινιατώρου» περιοχή Λάσση, Κεφαλληνία 

Το κτίσμα βρίσκεται στην δυτική πλευρά της χερσονήσου του Αργοστολίου, στις νότιες ακτές της Κεφαλονιάς, έχει εξαγωνική κάτοψη και θολωτή κωνική στέγη, ενώ η είσοδος είναι προσανατολισμένη στην μη εκτεθειμένη βορειοανατολική πλευρά καθώς ο τομέας παρατήρησης αφορούσε την είσοδο στον φυσικό λιμένα του Κόλπου Αργοστολίου. Το κτίσμα έχει ανακατασκευαστεί στο παρελθόν καθώς είχε υποστεί μερική κατάρρευση, με αλλοίωση όμως των αρχικών χαρακτηριστικών του, οι εξωτερικές επιφάνειες των τοίχων έχουν επενδυθεί με επίχρισμα και η στέγη με πέτρινες πλάκες. 

Πρέπει να σημειώσουμε ότι το σχήμα του είναι αρκετά περίπλοκο σε σχέση με άλλες σωζόμενες παρόμοιες κατασκευές σε Κεφαλονιά, Ζάκυνθο και Κύθηρα, ίσως λόγω της θέσης του στα όρια της πόλης του Αργοστολίου και του λιμένα που ίσως εξυπηρετούσε την προβολή ισχύος στους επισκέπτες. 

Ενετική «βαρδιόλα», θέση «Πόρτο Αθέρα», Κεφαλληνία   

Το κτίσμα βρίσκεται στην δυτική ακτή της Κεφαλονιάς, στο βόρειο τμήμα της χερσονήσου της Παλικής, έχει ορθογωνική κάτοψη και θολωτή σφαιρική στέγη, ενώ η είσοδος είναι προσανατολισμένη στην μη εκτεθειμένη νότια πλευρά, καθώς ο τομέας παρατήρησης αφορούσε την είσοδο του όρμου του Αθέρα. Η στέγη έχει διαρρηχθεί προφανώς από την επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων, αλλά κατά τα λοιπά το κτίσμα διατηρείται σε καλή κατάσταση αν και η προσέγγιση σε αυτό είναι δύσκολη. 

Ενετική «βαρδιόλα», θέση «Κουτσουπιά», Κεφαλληνία 

Το κτίσμα βρίσκεται περίπου στο μέσον των ανατολικών ακτών της Κεφαλονιάς, έχει ορθογωνική κάτοψη και θολωτή σφαιρική στέγη, ενώ η θύρα και μια από τις θυρίδες είναι στραμμένες ανατολικά προς το πεδίο παρατήρησης, την ανοιχτή θάλασσα έως την νήσο Ιθάκη ελέγχοντας εμμέσως και την κίνηση στον δίαυλο. Είναι η καλύτερα διατηρημένη βαρδιόλα σήμερα αλλά και η περισσότερο απομακρυσμένη και δύσκολα προσεγγίσιμη. Από το παρατηρητήριο αυτό το πρωί της 7ης Οκτωβρίου 1571 οι σκοποί θα παρακολουθούσαν την χριστιανική αρμάδα να κατευθύνεται στην νικηφόρα μάχη.. 

Ενετική «βαρδιόλα», οικισμός Αβλέμονας, Κύθηρα  

Το κτίσμα βρίσκεται στο μικρό λιμάνι του Αβλέμονα το οποίο κατά την Ενετοκρατία αλλά και την Αγγλοκρατία αποτελούσε τον κύριο λιμένα της νήσου, έχει ορθογωνική κάτοψη και στέγη με σχήμα κυλινδρικού θόλου, ενώ η θύρα είναι προσανατολισμένη νότια, προς την είσοδο του όρμου. Πρόκειται για πολύ καλά διατηρημένη κατασκευή, πιθανά κατόπιν εργασιών αποκατάστασης στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν. 

Τηλέμαχος Μπεριάτος 

Οκτώβριος 2021 

Αναδημοσιευση απο : https://kefaloniavoriospolos.blogspot.com/2021/10/7-1571.html

18η Μαϊου Διεθνής Ημέρα Μουσείων