Eπιφανείς Κεφαλονίτες: Βικέντιος Δαμοδός
.
Eπιφανείς Κεφαλονίτες: Βικέντιος Δαμοδός
Αφού ασχολήθηκε με την δικηγορία για ένα μικρό χρονικό διάστημα, επέστρεψε στην Κεφαλονιά όπου αποτραβήχθηκε,έχοντας γύρω του, ως φωτισμένος παιδαγωγός, μια πλειάδα μαθητών.Το 1723 ίδρυσε μια ανωτάτη ιδιωτική σχολή θεολογίας και φιλοσοφίας στον περίβολο της εκκλησίας της Θεοτόκουστο χωριό του, η οποία σύντομα απέκτησε διεθνή φήμη.
Η σπουδαιότητα της ύπαρξης μιας τέτοιας σχολής στην Ελλάδα εκείνη την εποχή (18ος αιώνας) ήταν μεγάλη, καθώς ο Δαμοδός εισήγαγε τα σύγχρονα φιλοσοφικά ευρωπαϊκά ρεύματα.Ανήκει στους Επτανήσιους λογίους οι οποίοι,κάτω από τη βενετική κυριαρχία,δέχθηκαν τα μηνύματα της νεότερης ευρωπαϊκής παιδείας και κατόρθωσαν να περάσουν από την αριστοτελική φιλοσοφία στον ορθολογισμό των νεότερων χρόνων προετοιμάζοντας τον ελληνικό χώρο για τον ελεύθερο φιλοσοφικό στοχασμό του Διαφωτισμού. Χωρίς να απομακρύνεται από τα αριστοτελικά σχήματα, προσπάθησε κυρίως να ξεφύγει από τα δεσμά του αριστοτελισμού μελετώντας την καρτεσιανή φιλοσοφία και τις επαναστατικές για την εποχή του ανακαλύψεις στις θετικές επιστήμες. Συζητεί τις θέσεις του Ντεκάρτ και των αντιπάλων του χωρίς να διστάζει να διευκρινίσει τη δική του τοποθέτηση. Το πρόγραμμα της διδασκαλίας του περιλάμβανε τον κύκλο των φιλοσοφικών μαθημάτων, καθώς και θεολογία,ρητορική και ηθική.
Σπουδαίο όμως ήταν και το εκπαιδευτικό έργο του Δαμοδού, ο οποίος είχε μεγάλο ενδιαφέρον για την ολοκληρωμένη εκπαίδευση των μαθητών του. Μερικοί από τους διασημότερους φοιτητές της σχολής ήταν ο Νικόλαος Μαυροειδής, ο Νικόδημος Καρούσος, ο Αγάπιος Λοβέρδος, ο Ζώσιμος Περιστιάνος, ο Μιχαήλ Φραντζής, ο Αντώνιος Μοσχόπουλος, και πιθανώς ο Ευγένιος Βούλγαρης.
Ο Δαμοδός υπήρξε επίσης δραστήριος συγγραφέας. Έχουν διασωθεί πάνω από 140 χειρόγραφά του σε διάφορες βιβλιοθήκες, πράγμα που μαρτυρά την ευρεία απήχησή του, τα οποία δυστυχώς μένουν στην πλειοψηφία τους ανέκδοτα. Τα φιλοσοφικά του έργα αφορούν κυρίως σε ερμηνευτικές και κριτικές προσεγγίσεις του έργου του Αριστοτέλη, αλλά και σύγχρονων φιλοσόφων όπως ο Καρτέσιος.Τα τυπωμένα έργα του Δαμοδού με θεολογικό και φιλοσοφικό περιεχόμενο είναι συνολικά πέντε: ‘’Επίτομος Λογική και τέχνη ρητορική’’(Βενετία, 1759), ‘’Πράξις κατά συντομίαν εις τας Ρητορικάς Ερμηνείας’’(Πέστη, 1815), ‘’Σύνοψις ηθικής φιλοσοφίας’’ (Αθήνα, 1940), ‘’Σύντομος ιδέα της λογικής κατά την μέθοδον των νεωτέρων’’ (Αθήνα, 1978) και ‘’Συνταγμάτιον θεολογικόν’’ (Αθήνα, 1980). Ο Δαμοδός επεξεργάστηκε στη δημώδη γλώσσα φιλοσοφικά μαθήματα και θεολογικά συγγράμματα σε πολλαπλές μορφές, τα χειρόγραφα των οποίων σωζόμενα ως σήμεραhttp://cdncache1-a.akamaihd.net/items/it/img/arrow-10×10.pngφανερώνουν την ευρύτατη διάδοσή τους στους λόγιους κύκλους της εποχής του. Ενδεικτικά δίνουμε ορισμένους τίτλους: ‘’Θεολογία δογματική’’σε πέντε τόμους, ‘’Φυσιολογία’’,‘’Τέχνη Ρητορική’’, ‘’Μέθοδος σύντομος και πρακτική περί της ρητορικής συνθέσεως’’, ‘’Λογική ελάσσων και μείζων περιπατητική’’ και άλλα. Ενα ιδιαίτερο σημείο αποτελεί το γεγονός ότι σε μια περίοδο όπου τα αρχαϊκά στοιχεία ήταν έκδηλα στα έργα άλλων συγγραφέων,ο Δαμοδός έγραψε στην «κοινήν μας διάλεκτον», όπως τη χαρακτηρίζει ο ίδιος, αποφεύγοντας ακόμη ιταλισμούς και ιταλικές παραφθαρμένες λέξεις. Η προσφορά του στη δημιουργία μιας νεοελληνικής επιστημονικής και φιλοσοφικής γλώσσας είναι φανερή και αξιομνημόνευτη.
Η “Φυσιολογία” αποτελεί το σημαντικότερο ίσως έργο του Δαμοδού και ο μεγάλος αριθμός των χειρογράφων που παραδίδουν το κείμενο δηλώνει τη σημαντική διάδοσή της στον ελλαδικό χώρο. Αποτελεί το πρωιμότερο έργο φυσικής φιλοσοφίας του 18ου αιώνα. Αποτελείται από τρία μέρη, από τα οποία το πρώτο πραγματεύεται τη γενική φυσιολογία “περί του φυσικού σώματος απλώς θεωρουμένου”, το δεύτερο τη μερική φυσιολογία”περί του αψύχου σώματος”και το τρίτο τη μερικήφυσιολογία”περί του εμψύχου σώματος”. Στόχος του Δαμοδού είναι να καταστήσει γνωστές σε όσους δεν είναι σε θέση να μελετήσουν τα λατινικά κείμενα τις απόψεις των νεότερων φιλοσόφων, οι οποίοι”ηύξησαν και ελάμπρυναν τόσον τα εφευρήματα των παλαιών φυσιολόγων”. Η μέθοδος που ακολουθεί για την ανάπτυξη του έργου του συνίσταται στην παράθεση, κατά πρώτον της άποψης του Αριστοτέλη, στη συνέχεια της άποψης των Σχολαστικών και, τέλος, της άποψης των νεοτέρων. Με δυό λόγια θα λέγαμε ότι το έργο του Δαμοδού στη φυσική φιλοσοφία επιχειρεί να αφομοιώσει τις αρχές της καρτεσιανής φιλοσοφίας στο πλαίσιο της αριστοτελικής φυσικής. Η ώσμωση αυτή της φυσικής φιλοσοφίας τουΚαρτέσιουμε την αριστοτελική οντολογία εγκαινιάζει μια πρακτική που πολλοί λόγιοι πρόκειται να ακολουθήσουν τα επόμενα χρόνια.
Άλλα ευρήματα που αναδείχθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες είναι: ένας αυτόγραφος κώδικας του Δαμοδού ο οποίος εναπόκειται στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (δωρεά Αθ. Πυλαρινού) και περιέχει τη‘’Λογική’’και ‘’Φυσιολογία’’,η μετάφραση στα ιταλικά του ‘’Ακάθιστου Ύμνου’’που σώζεται στο Τμήμα Χειρογράφων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος,αυτόγραφο του Δαμοδού με το ‘’Προοίμιο της Φυσιολογίας’’και της ‘’Δογματικής’’από κώδικα του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, άγνωστη ως τώρα επιστολή του «προς Ευγένειον» (ίσως Βούλγαρη) και του Δωροθέου Βουλησμά προς άγνωστο αποδέκτη (όπου εκφράζεται ο σεβασμός του προς τη φιλοσοφία του Δαμοδού), τα πρακτικά των διδακτορικών εξετάσεών του που προέρχονται από το παλαιό αρχείο του Πανεπιστημίου της Πάδοβας και έγγραφα της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος σχετικά με την οικογένεια Δαμοδού.
Ο Βικέντιος Δαμοδός πέθανε στο χωρίο του τα Χαβριάτα γύρω στο 1752, έχοντας προλάβει να μεταδώσει το πνεύμα του Διαφωτισμού.
Πηγή άρθρου: polispost.com
