Ο κήπος του Νάπιερ
Οι επιδόσεις του Γ. Μοσχόπουλου στην τοπική ιστορία της ιδιαίτερης πατρίδας του είναι προ πολλών ετών γνωστές και αναγνωρισμένες. Ωστόσο, πρέπει ευθύς εξαρχής να τονιστεί η πληρότητα και η επιστημονικότητα, με τις οποίες εξετάζει τα θέματά του πολλά χρόνια πριν η θεραπεία της τοπικής ιστορίας γίνει του συρμού, και ιδιαίτερα να επιτονισθεί η τοποθέτηση και συσχέτιση εκ μέρους του της κεφαλληνιακής ιστορίας στον ευρύτερο και σύνθετο χώρο της επτανησιακής, της νεότερης ελληνικής και της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας.
Και περαιτέρω, όμως, πρέπει να επισημάνουμε την έμφαση που έδωσε στον ολοκληρωμένο αυτόν τόμο στο εποικοδόμημα, αφιερώνοντας πολύ ενδιαφέρουσες σελίδες στον πολιτισμό – η παιδεία, η λογοτεχνία, τα γράμματα και οι τέχνες εν γένει, στις οποίες αναφέρεται διά μακρών, δίνοντας ευρύτερες διαστάσεις στο ιστορικό υλικό του, βρήκαν πρόσφορο έδαφος και αποτέλεσαν την ώριμη εκδήλωση των πολιτικών και κοινωνικών αλλαγών στην Κεφαλονιά. Αρκεί να αναφερθεί η περίπτωση του Ανδρέα Λασκαράτου, ο οποίος εξέφρασε με τον δικό του τρόπο τις αγωνίες και την παθογένεια του κεφαλληνιακού χώρου και να επισημανθεί η πανελλήνια δικαίωση και αποδοχή που είχε το αντιρρητικό έργο του.
Η όλη αυτή εργασία αρχίζει από το 1797, έτος της έλευσης και της επαναστατικής πρότασης των Γάλλων Δημοκρατικών στα Επτάνησα, εποχή ανατροπής του status quo αιώνων βενετοκρατίας, και λήγει το 1940, πριν από την έκρηξη του πολέμου και τις τεράστιες αλλαγές που επέφερε αυτός και η μετεμφυλιακή περιπέτεια στη νοοτροπία και στην πολιτική συμπεριφορά του λαού.
Όπως ήδη αφέθηκε να εννοηθεί, το γεγονοτολογικό υλικό αποτελεί τη βάση της ιστορικής θεώρησης του συγγραφέα, ο οποίος με αντικειμενικό και τεκμηριωμένο τρόπο παραθέτει πράγματα και πρόσωπα, δημιουργώντας το υπόβαθρο, πάνω στο οποίο εκτυλίσσει τις κρίσεις και τα συμπεράσματά του, κυρίως όμως δείχνοντας, με τη διακριτική αξιοποίηση της σχέσης αιτίου και αιτιατού, τις πολιτικές διεργασίες και τις επιπτώσεις τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι, είτε στη θεσμική μορφή του, είτε στην πρακτική ζωή, είτε στις ευρύτερες αλλαγές του κοινωνικού ιστού του νησιού.
Και αυτά σε άμεση νομοτελειακή –και όχι αποκομμένα ή σπασμωδικά– και οργανική εξάρτηση από τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δρώμενα των ευρύτερων περιοχών, κυρίως δε του ελληνικού χώρου. Και πέρα όμως από αυτά και εν είδει επιβεβαίωσής τους, η ιστορική πραγματικότητα με τις αντιθέσεις και αντιφάσεις της αναδεικνύεται, εφαρμοζόμενη στη διακίνηση των πνευματικών ιδεών, όχι αφηρημένα αλλά με αληθινές αποτυπώσεις και νέο ερευνητικό υλικό από τον χώρο της επιστήμης, των γραμμάτων και των τεχνών (υλικό σχετικό κυρίως με τη λογοτεχνία, το θέατρο και τον χώρο των εικαστικών τεχνών), που αντικατοπτρίζουν τη μετουσίωση των γεγονότων και των συμβάντων σε πνευματική πράξη.
Ενδεικτικά θα αναφέρουμε την αξιοποίηση, από τον συγγραφέα, του Διαφωτισμού και του κινήματος του ριζοσπαστισμού για την κατάδειξη των ποικίλων αλλαγών στον κεφαλονίτικο χώρο, κατεξοχήν δε στη διαμόρφωση του μοναδικού χαρακτήρα του Κεφαλλήνα.
Οι πρωταγωνιστές
Γάλλοι Δημοκρατικοί, Ρωσότουρκοι, Επτάνησος Πολιτεία, Γάλλοι Αυτοκρατορικοί, Αγγλοι, αντιδράσεις και επαναστατικά κινήματα, Κριμαϊκός πόλεμος, ριζοσπαστικό κίνημα με επίκεντρο την Κεφαλονιά, Ενωση, απαρτίζουν το υλικό του πρώτου μέρους και ως κατακλείδα και επιστέγασμα εκάστου τμήματος ακολουθεί η παρακολούθηση της οικονομικής, της κοινωνικής και της πνευματικής ζωής του τόπου.
Αφομοίωση, σχέσεις της τοπικής ιστορίας σε σχέση με την ελληνική και την ευρωπαϊκή πραγματικότητα, συνέχεια ριζοσπαστικής δράσης με τις μεταλλαγές της και αλλαγές του πολιτικού πνεύματος, πρωτοσοσιαλισμός και σοσιαλισμός, ελληνική Βουλή και Κεφαλλήνες, βενιζελισμός και Ιωάννης Μεταξάς αποτελούν αδρά τα από το 1864 έως το 1940 αναφερόμενα αντικείμενα στο δεύτερο μέρος του εξεταζόμενου τόμου. Και πάλι η κορύφωση του τμήματος αυτού συντελείται με την αναφορά στην κοινωνική κατάσταση και την πνευματική ζωή για την ίδια περίοδο.
Πρόκειται, με άλλα λόγια, για μια προτυπική δουλειά που πρέπει να βρει μιμητές και συνεχιστές για τις άλλες ελληνικές περιοχές, ώστε να συγγραφεί κάποτε η συνθετική ιστορία του τόπου μας κατά τον κρίσιμο για την εθνική αυτοσυνειδησία 19ο και τον ταραχώδη 20ό αιώνα.
ΓEΩΡΓΙΟΣ Ν. ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟΣ
Ιστορία της Κεφαλονιάς (1797-1940)
Πολιτική – Ιστορία – Πολιτισμός: Παιδεία – Γράμματα – Τέχνες
Αθήνα 2010, σελ. 500<
http://www.sppantelios.blogspot.gr/
