Ο Μάρτιος κατά την κεφαλονίτικη λαογραφία.Γραφει ο Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

Ο Μάρτιος είναι ο τρίτος μήνας του έτους και πήρε το όνομά του προς τιμή του ρωμαϊκού θεού Mars, του Άρη δηλαδή, του θεού του πολέμου. Η πρώτη ονομασία του ήταν Primus, δηλαδή Πρώτος μήνας. Ήταν ο πρώτος μήνας στο ρωμαϊκό έτος όταν αυτό ήταν δεκάμηνο. Σύμφωνα με τους ιστορικούς ο Ρωμύλος, που ήταν ιδρυτής της Ρώμης, τον ονόμασε Μάρτη, επειδή σε αυτό τον μήνα άρχιζαν οι πολεμικές επιχειρήσεις. Αργότερα ο Νουμάς ο Πομπίλιος, ένας από τους διαδόχους του Ρωμύλου, όντας μεγάλος νομοθέτης, συμπλήρωσε το δεκάμηνο και το έκανε δωδεκάμηνο, βάσει του σεληνοηλιακού έτους. Πρόσθεσε έτσι τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο, αλλά η πρώτη Μαρτίου εξακολούθησε να είναι πρωτοχρονιά για τους Ρωμαίους.
Αφήνοντας τις ιστορικές πληροφορίες για τον Μάρτιο, επειδή το κεφάλαιο αυτό είναι αρκετά μεγάλο, θα εστιάσω τις υπόλοιπες αναφορές για το μήνα αυτόν μέσα
στην κεφαλονίτικη λαογραφία.

Ο Μάρτιος παρουσιάζεται αρκετά μέσα στη φιλοσοφία και τα βιώματα του κεφαλονίτικου λαού, όπως και σ’ όλο τον ελλαδικό χώρο. Ειδικότερα αυτό φαίνεται μέσα στις κεφαλονίτικες παροιμίες, που αποτυπώνουν την εμπειρία χρόνων της πορείας του λαού που τις γέννησε , «τις σύνταξε».(Βλ. Δημητρίου Λουκάτου, Κεφαλονίτικα γνωμικά , Αθήνα 1952)

«Από Μαρτιού καλοκαιριού κι’ απ’ Αύγουστο χειμώνα». Σάμη

Δηλαδή, μπορεί να βρέξει απότομα εκεί που ο καιρός φαίνεται πως είναι καλοκαιρινός. Ωστόσο, η παροιμία παρουσιάζει τους δύο αυτούς μήνες να μοιάζουν και να έχουν απότομες καιρικές εναλλαγές.
Το ίδιο νόημα ακολουθεί και η επόμενη παροιμία από την Πύλαρο, που πιστοποιεί τις καιρικές εναλλαγές των δύο αυτών μηνών, εννοώντας ότι μοιάζουν «καιρικά».

«Από Μαρτιού ποκάμισο κι απ’ Αύγουστο σεγκούνι» Πύλαρος
Το σεγκούνι είναι βαρύ χειμωνιάτικο σακάκι που φορούσαν παλιά.

Επίσης, για τα νάζια του , δηλαδή για την καιρική του αστάθεια στην Έρισσο λένε, πως, « Μάρτης είναι, νάζια κάνει πότα κλαίει, πότα γελάει».
Τα καιρικά νάζια του Μαρτίου σχολιάζει και η παροιμία από την περιοχή των Πρόννων λέγοντας πως: «Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος, πέντε φορές εχιόνισε και πάλε το μετάγνωσε πως δεν εματαχιόνισε».

Κάθε τόπος στο νησί μας λέει και μια παροιμία για τον Μάρτιο, μα το περιεχόμενο της παροιμίας είναι περίπου ίδιο, απλά διαφοροποιείται στον λεκτικό τρόπο απόδοσης της.
Έτσι στην περιοχή της Παλικής που η αγροτιά είχε την πρωτοκαθεδρία της στο νησί μας, λένε : «Ο Μάρτης πεντοδείλινος και πάλε δειλινάκης, πέντε φορές θα δειλινάς και πάλε, Γιάννη, θα πεινάς».
Η παροιμία αυτή θέλει να πει ότι τον Μάρτιο όλο και μεγαλώνει η μέρα και ο κόσμος που δουλεύει στον κάμπο, αναγκάζεται να δειλινά, δηλαδή να γιοματίζει, να τρώει το απόγευμα.

Στο «παροιμιακό σεργιάνι» των τόπων του νησιού, σχολιάζουμε μια ωραία παροιμία από τη Λιβαθώ, που οι κάτοικοι εκεί, θέλουν ακόμη και σήμερα τις γυναίκες τους όμορφες και τις ανύπανδρες κόρες άσπρες και όχι μελαψές. Αυτό λέει η παροιμία της περιοχής της Λιβαθούς. «Οπόχει κόρην ακριβή, του Μαρτ’ ο ήλιος μην τη γδή».
Επειδή ο ήλιος του Μαρτίου είναι απότομος και θα τη μαυρίσει.
Βέβαια, υπάρχει και η πανελλήνια παροιμία για το Μάρτη που τη συναντάμε
σχεδόν σ ’όλο το νησί μας και θέλει να μας πει, πως πρέπει τον Μάρτιο να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τα καιρικά καμώματα, για να μην κινδυνεύσουμε, να μη φθάσουμε, να κάψουμε τα «σταλίκια» που είναι τα ξύλινα δίποδα των χωριάτικων κρεβατιών. Παρόμοια έννοια έχει και μια παροιμία από την ίδια περιοχή της Λιβαθούς που λέει: «Το Μάρτη φύλαε τ’ άχερο, μη χάσης το ζευγάρι». Η εξήγηση που δίνεται σε αυτά τα λόγια είναι: Ότι μπορεί απ’ εδώ και εμπρός να μη βρέξουν οι άλλοι μήνες και να μην έχουν τα βόδια άχερο να φάνε.
Από τις γεωργικές παροιμίες του νησιού μας ονομαστή είναι αυτή από το Πυργί που αναφέρεται στα αναπτυγμένα μπουμπούκια των αμπελιών, που από τις εννέα του Μαρτιού φαίνονται ότι είναι έτοιμα να ξεσπάσουν σε φυλλοφορία.
«Τσ’ εννιά του Μαρτιού, είτε σκύλος κούντουρος στ’ αμπέλι». Εννοεί ότι τα μπουμπούκια είναι ήδη ανεπτυγμένα και το παραμικρό πέρασμα τα βλάπτει.
Συνεχίζοντας την αναφορά στο χαραχτήρα του Μαρτίου μέσα από τις κεφαλονίτικες παροιμίες, συναντάμε στην περιοχή της Σάμης, την επίσης γνωστή σε όλους μας, «Αν κάμ’ ο Μάρτης δυό νερά κι’ Απρίλης άλλο ένα, χαράς τονε το γεωργό πόχει πολλά σπαρμένα». Αλλά, επειδή οι καιρικές συνθήκες τον Μάρτη είναι ασταθείς, μια παροιμία από τη Λιβαθώ, μας συμβουλεύει ότι τα αμπέλια και ο κάμπος θέλουν αυτόν το μήνα φύλαγμα. «Αφ’ το Μάρτη τον τραγάτη!»
Στην Παλική θεωρούν σύμφωνα με την ακόλουθη παροιμία « Κάλλιο Μάρτης καρβουνιάρης πάρι Μάρτης λιοπυριάρης», ότι πιο καλός για την παραγωγή είναι ο Μάρτης που κάνει κρύο και μαζευόμαστε κοντά στη ζέστη, παρά να είναι ο Μάρτης καλοκαιρινός. Στο ίδιο νόημα έχει και η παροιμία «Μάρτης βρέχει, ποτέ μην πάψη» από τη Λιβαθώ, που θέλει να πει πως, οι βροχές του μήνα αυτού είναι πολύτιμες.
Είναι αλήθεια πως οι μέρες φαίνονται να μεγαλώνουν καλύτερα τον μήνα αυτόν. Η παροιμία που λεγόταν στην περιοχή της Πυλάρου, καταγραμμένη από τον δάσκαλο και επιθεωρητή Μακρή Ευάγγελο, «Το Μάρτη βάλ’ αργάτες κι άς είναι κι ακαμάτες», θέλει να πει πως, οι μέρες του Μαρτίου είναι μεγάλες και οι εργάτες όσο τεμπέληδες και να είναι, θα δουλέψουν. Την ίδια παροιμία οι Λιβαθινοί την λένε με μια παραλλαγή που αφορά τους εργάτες «….κι άς τους να ψυλλίζωνται».
Βέβαια, οι κεφαλονίτικες παροιμίες λένε πολλά για τον Μάρτιο, που όπως ανέφερα στην αρχή, η παροιμία συνοψίζει ποιητικά, στοχαστικά και συμβουλευτικά όλη την εμπειρία των αιώνων και ακολουθεί την ταυτότητα του εθιμικού κύκλου, που ως τροχός, όλο και διαβαίνει πάνω στα ίδια βήματα, καθώς γυρίζει μέσα στο χρόνο.
Αυτά τα χρόνια όμως εμείς κατορθώσαμε να «μηδενίσουμε» τις παροιμίες και το λόγο τους, μια και οι καιρικές συνθήκες όλο και αλλάζουν. Το κλίμα της γης έχει πάρει τροπή και αλλάζει από τη σταθερά του από τόπο σε τόπο, προβληματίζοντάς μας για πιο θα είναι το μέλλον του πλανήτη Γη. Μακάρι οι Κασσάνδρες να διαψευστούν και να συνετίσουμε, μικροί και μεγάλοι, οι ισχυροί και οι κυβερνώντες του πλανήτη μας, τα βήματά μας για τη σωτηρία του περιβάλλοντος της Γης μας.

Αναδημοσιευση απο :https://vlahatasamis.blogspot.gr/2018/02/blog-post_834.html#more

«Έφυγε» νωρίς για το μεγάλο ταξίδι η Αναστασία Παπαδάτου-Αποστολοπούλου

«Έφυγε» πριν από λίγη ώρα απί τη ζωή, χτυπημένη από την επάρατη νόσο η αγιογράφος και ζωγράφος Αναστασία Παπαδάτου-Αποστολοπούλου, πρέσβειρα της UNESCO στα Ιόνια Νησιά.
Η Αναστασία Παπαδάτου-Αποστολοπούλου είχε επιτελέσει ένα μεγάλο έργο στην Κεφαλονιά ως ιδρύτρια του Σπιτιού της UNESCO στα Περατάρα κάτω από το Ενετικό Κάστρο με φόντο τον Αίνο από την μια μεριά και το καταγάλανο Ιόνιο από την άλλη. Το σπίτι της UNESCO είναι γεμάτο από τους πίνακες της με κύρια θέματα από το νησί της Κεφαλονιάς και τις βυζαντινής τεχνοτροπίας αγιογραφίες της. Είχει αγιογραφήσει πολλές εκκλησίες στην Κεφαλονιά και αναστυλώσει πολλές αγιογραφίες εκκλησιών ως αγιογράφος και συντηρήτρια έργων τέχνης. Τα θερμά μας συλλυπητήρια στην οικογένειά της.
By Efimerida Kefalonia on February 28, 2018

Frédéric Boissonnas, 1912, ελληνικό ιστιοφόρο στο λιμάνι του Αργοστολίου.

                                                 Από τη συλλογή φωτογραφιών του Θεόδωρος Μεταλληνός

Αναδημοσιευση απο : kefaloniapress.gr

Οι Μάσκαρες, τα Μπεμπεούλια, η φλαούνα, ο φύσουνας και τα κούλουμα στην Κεφαλονιά. Γράφει ο Τάκης Τόκκας

Μετά την Κυριακή τση Αποκριάς αρκινάει η βδομάδα τση Τρυνής και στην Κεφαλονιά συνήθεια ήταν και είναι να μαγερεύονται φαγιά με ψάρια, μπακαλάο, κοφίσι είτε σοφιγάδο, είτε μπιάνκο, είτε πίτες. Ακόμα ούλων των ειδών οι χορτόπιτες και βέβαια ούλα τα τυριά και γενικά τα γαλακτερά. Οι μπιστικοί μέσα στο παγιατάκι παλιότερα ή σε μπουκάλες σήμερα, μοιράζουνε σε φίλους κα γειτόνους γάλα για να φκιάξουνε οι νοικοκυράδες ρυζόγαλο ακλουθώντας, για πινομή τση μερός, διάφορες ρετσέτες.



Η Φλαούνα
















Πρώτη ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής είναι η Καθαρή Δευτέρα που λέγεται έτσι γιατί ο χριστιανός αρχίζει την διαιτητική κάθαρση. Η παράδοση απαιτεί το ψωμί της ημέρας να είναι άζυμο, νηστίσιμο, να είναι η λαχταριστή και καλοψημένη φλαούνα όπως λέγεται στην Κεφαλονιά η λαγάνα.






Φλαούνα Καθαρής Δευτέρας Κεφαλονια







Αν και η Καθαρή Δευτέρα είναι νηστίσιμη πλέον ημέρα, παρόλα αυτά, θεωρείται ότι είναι συνέχεια της ψεσινής τελευταίας ημέρας του Καρναβαλιού. Έτσι παιζόντανε –και σιγά-σιγά βλέπουμε ότι ματαρκινάνε-Μάσκαρες ή Μάσκερες σε περιοχές της Κεφαλονιάς με μεγάλη συμμετοχή κόσμου όπως στα Μαυράτα τση Λειβαθώς, στα Δαμουλιανάτα τση Παλικής, στην Πύλαρο, στα Φαρακλάτα, Θηνιά, Βαλσαμάτα, Δηλινάτα, Φραγκάτα.


Την Καθαρή Δευτέρα από τα χωριά τση Σάμου, Βλαχάτα, Πουλάτα, Χαλιωτάτα, Καταποδάτα, Πυργί οι μασκαράδες ή μασκερόνοι δηλαδή οι άντρες που υποδύονταν όλους τσου ρόλους, κατέβαιναν στο Γιαλό τση Σάμου για να παίξουνε τσι μάσκαρες στην πλατέα. Έτσι ούλη η κομπανία περπάτειε με σέστο, σαν να ακλουθάει πρετσεσιό, με μπροστάρη που κράτειε το σταντάρντο με την παντιέρα τση μάσκαρας αλλά και ένα «μαγιόξυλο» απ’ όπου κρεμόντανε μπούρδινα στρατσόσκουτα, από πίσω οι μασκαράδες πιασμένοι αλά μπρατσέτα αριβάρανε στην κεντρική πιάτσα του Γιαλού τση Σάμου και επαίζανε τσι μάσκαρες παραργατάροντας ποιο χωριό θα τσι παίξει καλύτερα.


Τα Μπεμπεούλια






Μασκαρα Μουσοποριαρατα







Σε ούλη την περίοδο τση Αποκριάς οι μασκαράδες στα χοροστασιά των χωριών τους, ή τσι πλατείες όπως π.χ στην ξακουστή Σαρίστρα στα Βλαχάτα Σάμης, έπαιζαν και μικρά θεατρικά δρώμενα, τα Μπεμπεούλια, αυτοσχεδιάζοντας με διάλογο ή σατιρίζοντας με σκαμπρόζικες ρίμνες επίκαιρα θέματα.


Μετά τσι μάσκαρες ούλοι γιορτάζανε τα κούλουμα με φλαούνες, λαχταριστούς θαλασσινούς μεζέδες, πισάρες, βίνο/κρασί και με το ακομπανιαμέντο τση κιτάρας, του βιολιού, του ακορντεόν, του σκορτσάμπουνου μπαλάρανε διάφορους χορούς : βαλς, φοξ αγκλαί, σοτίς, ταγκό, καντρίλιες, γαϊτανάκι, βλαχοπούλες, διβαράτικο, μέρμηγκα, κουτσό, μπάλο. Στα μέσα του 19ου αιώνα το Αργοστόλι αλλά και η ευρύτερη περιοχή, γιορτάζανε τα κούλουμα στον Κούταβο κοντά στον πόντε και από το τέλος του αιώνα και μετά, στη Λάση. Στη Παλική οι κάτοικοι των χωριών κατέβαιναν στο Ληξούρι.





Ο Φύσουνας








Ωστόσο η ημέρα καλεί απαραίτητα και την πνευματική ανύψωση, έστω με υλικό αλλά γκρατσιόζο τρόπο, που δεν είναι τίποτσι άλλο από το πέταγμα του φύσουνα όπως λέγεται στην Κεφαλονιά ο χαρταετός ή και υφασμαετός. Ο φύσουνας πρέπει να είναι καλοζυγιασμένος και σε ευκείνο αγιουτάρουνε τα πλαϊνά σκολαρίκια και η μακρυά ορά του. Όμως απαραίτητα χρειάζεται ο χειριστής να έχει καπατσοσύνη στα χέρια, το τσερβέλο του να παίρνει στροφές για να ημπορεί να κάνει τσι γκιούστες μανούβρες για να τον σηκώσει αλλά και να τον κρατήσει τ’ αψήλου, να ημπορεί να κάμει κομπαντιμέντο βιτοριόζο με τσου άλλους φύσουνες για να τσου κάμει μπουκούνια αλλά και να ξέρει πότα να τζεδέρει.


Μεμυημένοι Επτανήσιοι


Στα Επτάνησα- από τους μυημένους- η ανύψωση του φύσουνα εκλαμβάνετο ως η απελευθέρωση του πνεύματος από τα δεσμά της ύλης, ως η μετάβαση από ένα οντολογικό πεδίο σε ένα άλλο, ως πνευματική απελευθέρωση και πανταχού παρουσία. Έτσι έχει διασωθεί η προφορική παράδοση ότι απά τσου φύσουνες κάποιες βολές στερεωνόντανε απόκρυφα σύμβολα και λέξεις. Ωστόσο και τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα το καταλάβαιναν ως πράξη μαγική και θρησκευτική μια και λειτουργούσε ως ο μεσάζων για την προσφορά προσευχών αλλά και ως αποτροπαϊκό μέσο εξορκισμού.


Κεφαλονιά και χρήση της λέξης Καρναβάλι


Οι λέξεις καρναβάλι και καρναβαλιστής σπάνια ακουγόταν στη Κεφαλονιά. Το 1889 ιδρύθηκε στο Αργοστόλι το πρώτο Κομιτάτο των Απόκρεω κατά μίμηση του Κομιτάτου των Αθηνών και των εκεί εκδηλώσεών του. Έτσι άρχισε στην Κεφαλονιά η νέα αισθητική και λεκτική προσέγγιση των Αποκριών με καθιέρωση αρμάτων κτλ αναμφισβήτητα διαφορετικής αισθητικής. Η μακραίωνη μάσκαρα με τσι μπαρμπούτες που κάλυπταν ούλο το πρόσωπο, με τσι ελεγκάντε και μυστηριόζες μορέτες που κάλυπταν μόνο τα μάτια, οι ορλάντες που φοριόντανε στο κεφάλι, τα ντόμινα κτλ σιγά-σιγά αντικαταστάθηκαν -κατ’ αρχάς στο Αργοστόλι- από αποκριάτικα δρώμενα, άρματα και παρελάσεις έξω από την επτανησιακή παράδοση και αισθητική των ημερών. Ήταν όμως η περίοδος της εκκλησιαστικής, πολιτικής και πολιτιστικής αφομοίωσης των νησιών των Ιονίου από την Ελλάδα.


Αφομοίωση;


Τα νησιά, σαφώς με πολιτική βούληση και με την βοήθεια των περισσοτέρων πολιτικών ταγών τους, ήπρεπε να ξεχάσουν την μακραίωνη πολιτιστική τους παράδοση, ήπρεπε να «αποδυτικοποιηθούν ή ακριβέστερα να αποϊταλικοποιηθούν», όπως επίσημα είχε λεχθεί μέσα στο Ελληνικό κοινοβούλιο, ήπρεπε να ενστερνισθούν με κάθε τρόπο σε όλους τους τομείς, τον τρόπο ζωής, τον τρόπο σκέψης των όσων συνέβαιναν προς Ανατολάς των Επτανήσων, στο Αθηναϊκοκεντρικό κράτος. Να αποδυναμωθεί και βαθμιαία να διακοπεί η μακραίωνη σχέση και αναφορά με τη Δύση. Έτσι τα εξευρωπαϊσμένα, πολιτισμένα Επτάνησα έπρεπε με κάθε τρόπο να αφομοιωθούν από την υπό ανάπτυξη Ελλάδα! Έτσι, το εισαγόμενο και ξένο προς την πολιτιστική Επτανησιακή παράδοση Καρναβάλι σιγά-σιγά καθιερώθηκε και αντιγράφτηκε κάκιστα και σε άλλες περιοχές του νησιού.


Σκέψεις για το κεφαλονίτικο «καρναβάλι»


Άραγε ο σημερινός, καλόπιστος θεατής θα το χαρακτήριζε ευρηματικό; Καλόγουστο; Σύμφωνο με την τοπική παλιά παράδοση; Τα καρναβάλια στο νησί παρ όλη την δουλειά, κόπο, χρήματα και αναμφισβήτητα την καλή θέληση και προσωπικό κόπο των συμμετεχόντων είναι επιτυχημένα; Προσελκύουν επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό;


Μάλλον όχι και γιατί άλλωστε να έρθει ο επισκέπτης να δει καρναβάλι που αντιγράφει άλλα διασημότερα και πλουσιότερα από αυτό;


Ενδεχομένως μια επαναπροσέγγιση του θέματος από την Δημοτική Αρχή θα ήταν χρήσιμη.


Προτάσεις


Προτείνουμε και πάλι, καλόπιστα, οι φούρνοι να γράψουν και να επανακαθιερώσουν την ιδική μας λέξη για την λαγάνα που είναι η φλαούνα. Οι διάφοροι πολιτιστικοί σύλλογοι αλλά και η ΚΕΔΗΚΕ να καθιερώσουν και να γράφουν στα έντυπα προγράμματά τους την λέξη Μουρδουλοπέφτη αντί της Τσικνοπέμπτης, την λέξη φλαούνα αντί λαγάνα και την λέξη φύσουνας αντί χαρταετός.


Καλά Κούλουμα και καλή Σαρακοστή!


Τάκης Τόκκας


==Γλωσσάρι

Αλά μπρατσέτα = πιασμένοι από το μπράτσο
Ελεγκάντε= κομψό
Κομπαντιμέντο βιτοριόζο= μάχη ένδοξη
Κοφίσι, το = σκληρό, αποξηραμένο ψάρι που πρέπει να μαλακώσει στο νερό για να μαγειρευτεί
Μπιάνκο= μαγείρεμα με άσπρη σάρτσα
Μπιστικός, ο= ο έμμισθος τσοπάνης
Μπουκούνι, το= κομμάτι
Μπούρδινο, το =χρωματιστό
Παγιατάκι, το= μικρό, αλουμινένιο συνήθως, σκεύος
Πινομή, η= προς χάριν
Πρετσεσιό, το= εδώ πομπή
Ρετσέτα, η= συνταγή
Σέστο, το= τάξη
Σοφιγάδο, το= μαγείρεμα με κόκκινη σάρτσα
Σταντάρντο, το= κοντάρι
Στρατσόσκουτο, το= κουρελόρουχο
Τζεδέρω= υποχωρώ

 Αναδημοσιευση απο : Kefaloniapress.gr

http://sppantelios.blogspot.gr/

Σήμερα είναι λέει του Αγίου Βαλεντίνου και εγώ θέλω να ξεράσω.

Τι να κάνω ρε παιδιά;

Έτσι με έκανε η μάνα μου και δεν μπορώ να αλλάξω, άσε που δεν θέλω να αλλάξω κιόλας.

Τι να κάνω που νιώθω μια αναγούλα σήμερα, που τα μέσα μου έχουν φύγει από την θέση τους και μια ανακατωσούρα με έχει κυριεύσει;

Πως να δεχτώ κάτι άψυχο και πως να γιορτάσω ένα ψέμα;


Γράφει ο Γιώργος Καραγεώργος


Έχω μάθει να γουστάρω ότι έχει ψυχή, ότι είναι αληθινό, ότι είναι ατόφιο και ότι αξίζει.

Έχω μάθει να ξενερώνω με ότι είναι στημένο και με ότι επιβεβλημένα θέλουν να μου πλασάρουν.

Τι να κάνω;

Ας με συγχωρέσουν λοιπόν οι απανταχού έμποροι σήμερα και ας δείξουν λίγη κατανόηση στον στραβό χαρακτήρα μου όλοι οι ερωτευμένοι που ξαφνικά σήμερα θυμήθηκαν ότι είναι ερωτευμένοι.


Σήμερα είναι λέει του Αγίου Βαλεντίνου και εγώ θέλω να ξεράσω.

Είναι μεγάλη γιορτή λέει, γιορτάζει ο έρωτας και εγώ θα κάνω λίγη υπομονή να περάσει και το σημερινό πανηγύρι.

Αυτό το τσίρκο δυσκολεύομαι να το δεχτώ…

Αυτό το οικτρό θέαμα με τα αρκουδάκια να βολτάρουν παντού, με τις κόκκινες καρδούλες να κατακλύζουν τα πάντα, με τα λουλούδια, τα μπιχλιμπίδια και τα σέξι βρακιά δεν το παλεύω.


Ποιος Άγιος Βαλεντίνος ρε, πάτε καλά;


Ο Άγιος έρωτας, η αγάπη, η ένωση δυο ανθρώπων, γιορτάζει 364 ήμερες τον χρόνο και διασύρεται μια. Σήμερα!


Ο έρωτας είναι θεός από μόνος του, η αγάπη είναι άγια έτσι και αλλιώς και αυτά τα καραγκιοζιλίκια δεν της πρέπουν.

Η αγάπη δεν γιορτάζεται, η αγάπη είναι η γιορτή.

Ο έρωτας δεν έχει μια μέρα, είναι για κάθε μέρα.

Ο έρωτας και η αγάπη δεν θέλουν αρκούδες, πράξεις θέλουν.

Δεν θέλουν κόκκινες καρδούλες, επαφές θέλουν.

Δεν θέλουν βρακιά, γυμνά κορμιά και γυμνές ψυχές θέλουν.

Δεν είναι για τα δήθεν, η αλήθεια και η ίδια η ζωή είναι.

Ο έρωτας και η αγάπη είναι συναισθήματα και καταστάσεις δυνατές, είναι η αρχή και το τέλος, είναι η ουσία και και το νόημα.

Δεν θέλουν δώρα, είναι τα δώρα!

Είναι η σφιχτή αγκαλιά που σου γεμίζει την ψυχή.

Είναι εκείνο το “μαζί” που σου ομορφαίνει την ζωή.

Είναι εκείνο το φιλί που θα σε καθηλώσει.

Είναι το “σ΄αγαπώ τρελά” και το σε “θέλω πολύ” που δεν χωράνε αμφισβήτηση.

Είναι ο πόθος, το πάθος,η ηδονή, η λαχτάρα, η λύτρωση και η σωτηρία.

Είναι οι λόγοι που οι μέρες ξημερώνουν όμορφες και οι νύχτες σουρουπώνουν γλυκά.

Είναι οι τέσσερις εποχές και οι δώδεκα μήνες του χρόνου, είναι τα φθινόπωρα, οι χειμώνες, οι άνοιξες και τα καλοκαίρια, τα πάντα είναι!

Είναι η αναζήτηση, η ανακάλυψη, η γοητεία, το ζητούμενο και ο στόχος.

Ο έρωτας ρε φίλε και η αγάπη δεν είναι για τα ράφια και για βιτρίνες, δεν θέλουν στολίδια και κοσμήματα για να σταθούν, είναι το κόσμημα και το στολίδι των ανθρώπων.


Για αυτό σου λέω… μην ξοδεύεις τα χρήματα σου σε φρικτές και κακόγουστες χαζομάρες.

Σήμερα πες ότι είναι Τετάρτη.

Σήμερα έτσι για την αλητεία ρε αδερφέ, μην γιορτάζεις τίποτα!

Σήμερα δώσε μια αγκαλιά και ένα φιλί στον άνθρωπο σου, πες του ότι τον αγαπάς και δείξ΄ του ότι είναι σημαντικός για εσένα, πήγαινε μια βόλτα μαζί του και κράτα τον από το χέρι. Όχι γιατί είναι γιορτή όπως σου είπανε, άλλα γιατί είναι ο άνθρωπός σου και το αξίζει το ίδιο και τις 365 ήμερες του χρόνου.

Σήμερα τίμα τον έρωτα και την αγάπη όπως ακριβώς θα έκανες χθες, όπως ακριβώς θα κάνεις κι αύριο.

Μην διασύρεις τον έρωτα σήμερα.

Μην ταπεινώνεις την αγάπη.

Μην πέσεις στην παγίδα και αρχίσεις να καταναλώνεις εμπορεύματα για να τιμήσεις τάχα την ημέρα.

Η μέρα που γιορτάζει ο έρωτας είναι κάθε μέρα, δεν είναι μόνο σήμερα!

Σήμερα είναι η γιορτή του εμποράκου που θέλει να πουλήσει την πραμάτεια του.

Σήμερα σου λέω είναι η μέρα που η αγάπη και ο έρωτας κινδυνεύουν σοβαρά να γίνουν τσίρκο και να γελοιοποιηθούν.


Εγώ πάντως σήμερα, έτσι για το γαμώτο και για την κόντρα δεν θα γιορτάσω τίποτα, θα αρχίσω τις γιορτές μου από αύριο…Αντιγραφη απο Kefaloniapress.gr

http://sppantelios.blogspot.gr/

Η Τσικνοπέμπτη -κατά τα Κεφαλονίτικα έθιμα- είναι η Μουρδουλοπέφτη!Γράφει ο Τάκης Τόκκας

Μουρδουλοπέφτη.
Στην Κεφαλονιά ένα από τα έθιμα που διατηρείται- η αλήθεια είναι αλλοιωμένο σχετικά- μέσα στο χρόνο είναι αυτό της Μουρδουλοπέφτης δλδ της Πέμπτης της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου, Κρεατινής, που στην Ελλάδα λέγεται Τσικνοπέμπτη. Την Μουρδουλοπέφτη λοιπόν, η παράδοση απαιτεί οι νοικοκυράδες να μην δώσουνε προτεραιότητα στη πάστρα/καθαριότητα και στο σεστάρισμα/ευταξία του σπιτιού, αλλά να καταπιαστούνε να φκιάξουνε ούλα εκείνα που καλεί η ημέρα και που είναι διαλεχτά: κρεατόπιτες στην τσερέπα, κρέας ή κόκκορα σοφιγάδο, χορτόπιτες, τσιγαρίδια σκέτα ή με μπακαλάο, μαντραούρες φριταρισμένες/μανιτάρια ελαφρά τηγανισμένα.


Οι κυράδες των μπουρανέλωνε /ψαράδων που τσου ‘λειπε το κρέας π.χ στα Βλαχάτα Σάμης, φκιάχνανε σαν κύριο πιάτο μπακαλαόπιτες, ψαρόπιτες κάθε λογής, αγκινάρες με μάραθο σαν ορεκτικό και επειδή η μέρα το καλούσε και για το καλό ήπρεπε να έχουνε και κρέας, κάποιο κουνέλι ή πιτσουνάκι μαγερεμένο σοφιγάδο συμπλήρωνε το γιόμα/γεύμα.


Το κρασί/βίνο έρρεε άφθονο και η παράδοση απαιτούσε και δεν είχε κακοφάνεια, να γανώσουνε τσι παλάμες τους από κάποια παδέλα ή πινιάτα/σκεύη μαγειρικής πήλινο και χαλκωματένιο αντίστοιχα και μετά να γανώνανε/μουντζουρώνανε το πρόσωπό τους ή των φίλων ή συγγενών να γίνουν μόροι/μαυριτανοί και να αποτρέψουν το κακό.


Από το έτος 2011 και μετά η Δημοτική αρχή πρωτοστατεί στην εισαγωγή στην Κεφαλονιά της Τσικνοπέμπτης και παροτρύνει και τσου μαγαζάτορες να το καθιερώσουν.Είναι όμως αυτό πρέπον ; Ο κατεξοχήν φύλακας, προστάτης και απόστολος της τοπικής κουλτούρας-όπως ωφείλει να είναι κάθε Δημοτική αρχή- αντί να βοηθεί στην διατήρηση και προβολή της ντόπιας παράδοσης να εισαγάγει ξένες-σε όλα τα επίπεδα- συνήθειες και μάλιστα όχι απαραιτήτως καλύτερες ή σύμφωνες με την ιδιοσυγκρασία των κατοίκων που διαφεντεύει.


Ομοίως τα τελευταία χρόνια μερικοί πολιτιστικοί φορείς του νησιού προσπαθούν να καθιερώσουν την λέξη και τα γευστικά έθιμα της Τσικνοπέμπτης όπως αυτά γιορτάζονται σε άλλες περιοχές.


Επίσης βλέπουμε αφισέτες αλλά προφορικά να διαφημίζεται από τα Λύκεια κυρίως, αλλά και τα Γυμνάσια, ότι αντί του ημερήσιου μαθήματος θα ψήσουνε σουβλάκια στην κούρτη/αυλή του σχολειού!!


Άραγε καθιερώθηκε η συγκεκριμένη ημέρα ως αργία ή ημιαργία στα σχολειά μας; Είναι ποτέ δυνατόν οι δασκάλοι-καθηγητάδες να το επιτρέπουν ;


Δεν πρέπει οι ίδιοι ως πνευματικοί καθοδηγητές να διαφυλάξουν την τοπική παράδοση; Το δημόσιο ψήσιμο κρέατος επάνω σε γραδέλες/σχάρες με την ανθρακουνίστρα υποκάτω και με την συνακόλουθη τσίκνα δεν συνηθιζότανε στην Κεφαλονιά. Σαφώς ο λόγος που δεν καθιερώνονται στην συλλογική αντίληψη είναι η έλλειψη ιστορικής μνήμης και η προσπάθεια αντιγραφής ενός εθίμου συλλογικής δράσης στην Ελλάδα, όχι όμως με την ίδια συλλογική κοινωνική αντίληψη και στην Κεφαλονιά.


Αν κάποιος παρακινηθεί να επισκεφθεί την Κεφαλονιά την Μουρδουλοπέφτη θα θελήσει να απολαύσει την μακραίωνη τοπική γευστική παράδοση της ημέρας και όχι βέβαια ό,τι άλλο σερβίρεται ψημένο στην γραδέλα/σχάρα που το βρίσκεις καθημερινά και σε όλη την επικράτεια.


Στην φωτογραφία κενωμένα τσιγαρίδια με μπακαλάο σε:
-μεσάλα λευκή υφασμένη στον αργαλειό 19ου αιώνα
-ποτήρι για βίνο/κρασί αρχών του 20ου αιώνα
-περόνι αργυρό 19ου αιώνα
-πιάτο πορτσελάνινο πρώτο μισό 20ου αιώνα


Τάκης Τόκκας

Αναδημοσιευση απο : kefaloniapress.gr      (αρθρο δημοσιευμενο στις 16-2-2017)

https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=2299285357175254502#editor/target=post;postID=566137036457191715

Η ταραχώδης Βάπτιση του Χριστού εν Ληξουρίω στα 1910. Γραφει ο Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός.

Το 1910 οι Ποταμίτες, εφκείνοι δηλαδή που κατοικούσαν κοντά στο Ποτάμι του Ληξουρίου, ήθελαν η Βάπτιση να γίνει στο Ποτάμι, στον Αχελώο τους όπως το ονομάζουν, ενώ οι περισσότεροι Ληξουριώτες στη Βρύση, όπως γινόταν πάντα. Το αποτέλεσμα ήταν να γίνουν δύο «στρατόπεδα» και να πιαστούν στα χέρια. Ακολούθησε μεγάλος σκοτωμός και έπεσε πολύ ξύλο. Τελικά οι πιστοί σκόρπησαν και η Βάπτιση δεν έγινε. Ο Ρόκκος Ξυδάχτυλος αξιόλογος σατιρικός ποιητής, αγιογράφος και καλλιτέχνης που ήταν παρών σε όλο εφκείνο το σκηνικό, ενημέρωσε πληροφοριακά τον φίλο και συνεργάτη του Γεώργιο Μολφέτα και ο δεύτερος «πόστιασε» το κάτωθι ποίημα σκιαγραφώντας όλο το κάζο της «εμφυλίου Βαπτίσεως» Βλ. «Ζιζάνιον», αρ. φυλ. 563, 9-1-1910, σελ. 3


Εδώ μονάχα με το μαρς πω’ καμ’ ο αστυνόμος


περάσανε τα Φώτα μας, εις το Ληξούρι όμως,


πολύ πιο ζωηρότερα ο πλάστης εβαφτίστη


με ματσουκιές π’ αλλάξανε πολλών πιστών την πίστη.


Επήγε ο Τούλιος ο παπάς τη βάπτιση να κάνη


κι έπεσε ξύλον της ζωής μέσα στον Ιορδάνη


κι από την αναστάτωσι και την ξυλοπλημμύρα,


αλλού επήε ο παπάς κι αλλού η αγιαστήρα.


Λόγον το λόγο φαίνεται και θεϊκή βουλήσει


οι δυο μεριές του Ληξουριού τα βρήκανε στη Βρύσι


και πριν προφτάση ο παπάς τη βάφτιση να κάμη


έγιναν δυο στρατόπεδα Ληξούρι και Ποτάμι


Κι εκεί επέπεσε το εν κατά του άλλου φύλου


και εβεβαίον ο παπάς το ασφαλές του ξύλου.






Κι εγένετο πανήγυρις Βαπτίσεως σπανία,


Κι έτρεχαν τα ξεφτέρουγα μέσα στα καφφενεία,


κι άλλος τις έτρωγε κοφτές κι άλλος με το μανάλι


κι ενός ο τίμιος σταυρός τώσπασε το κεφάλι.


Αυτά τα Φώτα έγειναν εδώ κι εν Ληξουρίω,


ωραία και φαιδρότατα και Χριστιανικώτατα


συνάμα και τα δύο!

Αντιγραφη απο : http://www.kefaloniapress.gr

http://sppantelios.blogspot.gr/

Ξημερώνει τ’ Άη Βασιλειού στην Κεφαλονιά. Τα ήθη και τα έθιμα.. Γράφει ο Τάκης Τόκκας

Καλός μας χρόνος!Ξημερώνει τ’ Άη Βασιλειού στην Κεφαλονιά


Kαλή σ’ Αποκοπή!
Καλός σ’ Άης Βασίλης!
Καλός μας χρόνος!


Ξημερώνει τ’ Άη Βασιλειού λέγεται η παραμονή τση Πρωτοχρονιάς στην Κεφαλονιά και οι τρείς παραπάνω είναι οι πατροπαράδοτες ευχές που ακούγονται και λέγονται στο νησί.
Τα παραδοσιακά κάλαντα στην Κεφαλονιά ψέλνονται μόνο αποβραδής, από μικρούς και μεγάλους, με το γνωστό επτανησιακό πολυφωνικό τρόπο με συνοδεία από κιτάρες, σαρμόνικα ή και βιολί και τσι τρείς Γιορτάδες του Δωδεκαημέρου. Ας προσπαθήσουμε όλοι στις περιοχές του νησιού που δεν τηρείται πλέον η παράδοση αυτή να την επαναφέρουμε.

Στο Λιθόστρατο Μπουλεβάρι με τσι ψικαστήρες με τσι κολώνιες
Στο Αργοστόλι το βράδυ τση παραμονής, ο αποχαιρετισμός του παλιού και το καλωσόρισμα του νέου χρόνου, γινότουνε και γίνεται στο Λιθόστρατο με το βέκιο βενετσιάνικο έθιμο του αλληλοραντίσματος με κολώνια! Συγκεντρωνότουνε και συγκεντρώνεται λοιπόν ο κόσμος, κάνοντας περατζάδες με σφυρίγματα, κόρνους για να διώξουνε το παλιό χρόνο και εξακοντίζοντας από την ψικαστήρα τους κολώνια, στο πρόσωπο γνωστού ή αγνώστου, προσπαθώντας να φερμάρουνε την ριξιά στα μάτια, χωρίς κακοφάνεια, και ευχόμενοι καλό χρόνο! Μέσα σε ούλη τούτη την φέστα οι μπάντες τση Μουσικής περατζάρουνε στο Λιθόστρατο Μπουλεβάρι προσφέροντας χαρά, ευθυμία, ζωντάνια!

Η κουτσούνα ή ασκινοκάρα ή σκυλοκάρα ή κουτσουνακάρα

Ανήμερα τα Άη Βασιλειού απαραίτητα πρέπει να κρεμαστεί στην φατσάδα του σπιτιού η κουτσούνα ή ασκινοκάρα ή σκυλοκάρα ή κουτσουνακάρα με ντεκόρο από ασημόχαρτο, βιολέτες και τσιτσέλια χειμωνιάτικα ή άλλο φιόρο τση εποχής.

Η αγιοβασιλίτσα ή βασιλίτσα

Να σημειώσουμε ότι στην Κεφαλονιά στο γιορταστικό αηβασιλιάτικο τραπέζι υπήρχε η αγιοβασιλίτσα ή βασιλίτσα που ήταν μεγάλο ζυμωτό ψωμί με χοντρό πλασμένο σταυρό στην απαναριά του και καρύδια ολόγυρα το οποίο έκοβε ο αφέντης του σπιτιού, δεν περιείχε νόμισμα και δεν ήταν αντίστοιχη της αθηναϊκής βασιλόπιτας.

Η κουλούρα τση γωνιάς

Οι άρχοντες της Εκκλησίας και του Δήμου ας λάβουν σοβαρά υπόψη την κεφαλονίτικη παράδοση που είναι η κουλούρα τση γωνιάς με το ήβρεμα μέσα και την κοπή της την παραμονή του Χριστογέννου. Αυτή είναι το αντίστοιχο της αθηναϊκής βασιλόπιτας που τόσο πολύ αγαπάνε και κόβουνε ίσαμε το Πάσχα Εκκλησιαστικοί και Δημοτικοί Άρχοντες, Πολιτιστικοί και Αθλητικοί Σύλλογοι κτλ. Με ικανοποίηση είδαμε τέσσερεις ιερωμένους να τηρούν το πατροπαράδοτο έθιμο και να κόβουν μέσα στην τράπεζα Μονής του νησιού την κουλούρα τση γωνιάς.
Ένα από τα παραδοσιακά φαγητά που καλούσε η ημέρα είναι η πουτρίδα (δες τη συνταγή εδω κλικ) με προέλευση από το βενετσιάνικο φαγητό potrida και γλυκό οι τηγανίτες με μέλι ή τζουκερο και κανέλλα με πιθανή προέλευση από το αντίστοιχο βενετσιάνικο γλυκό Le fritole.

Τάκης Τόκκας
ΠΗΓΗ

Αναδημοσιευση απο : https://vlahatasamis.blogspot.gr/

http://sppantelios.blogspot.gr/

Χριστούγεννα στο καράβι…

Πάνε 5 χρόνια από την τελευταία φορά που βρέθηκα μπαρκαρισμένος την περίοδο των Χριστουγέννων. Μια περίοδο του χρόνου στην οποία δεν υπάρχει κάτι καλύτερο από το να βρίσκεσαι στο σπίτι σου.

Θυμάμαι ότι κροσάραμε τον Ατλαντικό. Είχαμε φύγει από τον κόλπο του Μεξικού για την Βαλτική για να φορτώσουμε. Η κατήφεια σε όλους ήταν εμφανής…. Άλλωστε για άλλη μία φορά πολλοί από εμάς βρισκόντουσαν μακριά από τις οικογένειες τους.

Η κακοκαιρία του Βόρειου Ατλαντικού έκανε ακόμα χειρότερα τα πράγματα για το άφορτο βαπόρι. 100αρι μεν, αλλά για όσους έχουν περάσει τέτοια εποχή από αυτήν την θάλασσα καταλαβαίνουν τις συνθήκες που επικρατούν.

Η μέρα μου ξεκίνησε στις 4 που έπιασα βάρδια και σαν παρέα μου ο ναύτης και ο δόκιμος. Πρωτόμπαρκος ήταν και παρόλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε πίσω στην Ελλάδα ήταν ένα εξαιρετικό παιδί. Χαίρομαι τώρα που τον βλέπω ανθυποπλοίαρχο.

Μόλις συναντηθήκαμε το πρωί και είπαμε τα χρόνια πολλά, θυμάμαι ότι με ρώτησε αν θα έχουμε γιορτή στο καράβι. Για κάποιο λόγο έβλεπες την αγωνία ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του. Του είπα ότι: «κάτι θα κάνουμε αλλά μην περιμένεις και πολλά…»

Η δύσκολη (από πλευράς κουνήματος) βάρδια πέρασε λέγοντας ιστορίες και περιγράφοντας γεγονότα και αναμνήσεις από προηγούμενα χρόνια της περιόδου των Χριστουγέννων. Συζητήσεις οι οποίες σε κάνουν και λησμονείς την οικογένεια και τους φίλους σου. Το σπίτι σου και την πατρίδα σου. Τελικά μόνο τότε καταλαβαίνεις την σημασία τους.

Η πρωινή χριστουγεννιάτικη βάρδια τελείωσε γράφοντας, ως συνήθως, το ημερολόγιο.

Κατέβηκα στην κουζίνα και έκατσα με τον μάγειρα βλέποντας τον να ετοιμάζει το χριστουγεννιάτικοτραπέζι. Άλλωστε λόγο της αργίας και της αϋπνίας (λόγω κακοκαιρίας) των υπολοίπων, μόνο εκεί μπορούσα να κάτσω γιατί δεν έβρισκα ψυχή να κυκλοφορεί…

Όταν σιγά σιγά «εμφανίζονταν» και οι υπόλοιποι καθίσαμε στο καπνιστήριο. Ήμασταν τυχεροί γιατί μαζί με τους δόκιμους φτάναμε τους 12 έλληνες! Δύσκολοι αριθμοί για τα χρόνια που διανύουμε…

Ακούσαμε τραγούδια και όλοι μαζί ετοιμάσαμε το χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Δεν ήταν υποχρέωση μας αλλά μέρα που ήταν θέλαμε να κάνουμε κάτι διαφορετικό. Η επιλογές άλλωστε που έχουμε είναι λιγοστές…

Το μεσημεριανό τραπέζι συνεχίστηκε με κρασιά, μπύρες και τραγούδια. Για εμένα τέλειωσε λίγο γρήγορα γιατί έπρεπε να κοιμηθώ για να πάω στη βάρδια μου στις 4 η ώρα.

Ήμουν πολύ τυχερός εκείνη την ημέρα, γιατί σχεδόν όλοι ήρθαν και κάτσαμε μαζί στη γέφυρα, κάνοντας μου παρέα σε μια μέρα που ομολογούμενος είναι άσχημο να την περνάς μοναχικά, είτε βρίσκεσαι σπίτι σου είτε στο καράβι.

Μέχρι της 7 είχαν φύγει όλοι για την καμπίνα τους. Η θάλασσα είχε ηρεμήσει προσωρινά και όλοι ήθελαν να το εκμεταλλευτούν και να κοιμηθούν. Στο τέλος είχα μείνει με την μόνιμη παρέα μου, τον δόκιμο.

Όταν τελείωσε η βάρδια και κατεβήκαμε για να φάμε ήμασταν και πάλι μόνοι μας…

Με ρώτησε απογοητευμένος: «Αυτό ήταν όλο;»

Κουνώντας του το κεφάλι κου του απάντησα καταφατικά. Συνεχίζοντας του είπα ότι αυτή είναι η ζωή στο καράβι. Τίποτα άλλωστε δεν μπορεί να αναπληρώσει την οικογένεια και το σπίτι μας. Ακόμα και αν γλεντάγαμε όλη μέρα, πάλι στο τέλος αυτής την ίδια μοναξιά θα αισθανόμασταν.

Οι γιορτές στο καράβι είναι – ίσως – από τα δυσκολότερα πράγματα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε όλοι μας.

Ας χαρούμε λοιπόν που είμαστε στην οικογένεια και στο σπίτι μας.

Ας ευχηθούμε καλές θάλασσες και καλό κουράγιο σε όλους αυτούς που βολοδέρνουν σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης.

Ας προσευχηθούμε όλοι οι ναυτικοί να έχουν υγεία και να γυρίσουν πίσω στα σπίτι τους και στην οικογένεια τους.

Ας ελπίσουμε όλοι οι έλληνες να έχουν ένα καλύτερο και πιο αισιόδοξο έτος. Βαρεθήκαμε να γυρίζουμε μετά από 6,7,8 και 9 μήνες στην πατρίδα μας και όλα να είναι χειρότερα.

Ας «κλωτσήσουμε» όλους αυτούς που μας έφεραν σε αυτήν την κατάσταση.

Εύχομαι σε όλους χρόνια πολλά και καλή χρονιά, με υγεία και ευτυχία!

Καλές θάλασσες και ό Άγιος Νικόλας πάντα στην πλώρη μας!

Αναδημοσιευση απο : https://vlahatasamis.blogspot.g

Ηλιας Τουμασατος. Χριστούγεννα στο φως του λύχνου

«Ελάτε, τώρα, να πέσετε, οχτώ η ώρα πήγε. Δεν μπορούμε να καίμε τσι λάμπες όλη νύχτα. Εσώθηκε το πετρέλαιο».
«Άσε μας μάνα να κάτσομε λίγο, ίσα να ’ρτει ο πατέρας!». Συνήθως ο μεγαλύτερος αναλαμβάνει την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών. Αλλά ο Λευτέρης έχει γλαρώσει δίπλα στη γωνιά που καίνε τα ξύλα. Φαρομανούσε όλο το απόγευμα στην αυλή να παίζει με το σκύλο. Έτσι το λόγο πήρε το στερνοπούλι, η Αντζουλέτα, που μπορεί να ήτανε κοντουλή, αλλά όταν την έπιανε το γλυκύ της έβγαζε μια γλωσσάρα ίσαμε τον Άγιο (βοήθειά μας).
«Αντζουλέτα, δεν είπαμε να μην είσαι όλη την ώρα το πνεύμα τση αντιλογίας; Δεν ξέρουμε άμα θα προκάμει απόψε ο πατέρας. Εψές πρώτα ο Θεός ήτανε να ξεμπαρκάρει στον Πειραιά. Ποιος ηξέρει αν έφτασε στην ώρα του, τί ώρα θα φτάσει στο Αργοστόλι, άμα θαν εύρει αμάξι να τονε φέρει στη διασταύρωση… Και δε βλέπεις και τον καιρό!».
«Κι αν έρτει και κοιμόμαστε εσύ θα φταις». Η Αντζουλέτα δεν έχασε την ψυχή της.
«Μάνα, σκιάζομαι τ’ αστραπόβροντα», είπα να μιλήσω κι εγώ.
«Να πάς τότε αποκάτου από τσι κουβέρτες, Γερασιμάκη, γιατί αύριο πρωί πρωί ο παπάς θα σημάνει τον όρθρο, και να μη μιλείς.»
«Και τί θα κάμεις εσύ μάνα;»
«Έχω τσι δουλειές μου κι εγώ. Θα τονε καρτεράω. Ίσαμε να βράσει ο κόκορος θαν έρτει πιστεύω. Αλλιώς θα κάτσω με το λύχνο να τονε περιμένω.»
«Μάνα, θα κοινωνήσουμε αύριο;» είπε ο Λευτέρης.
«Πάντα κοινωνάμε τα Χριστούγεννα. Δεν πιστεύω μωρέ να χάλασες τη νηστεία, κακό στον Τούρκο σου;»
«Ω, μωρέ μάνα, με πείναε κι έφαα ένα μπουκούνι από κειο το ρεβανί που έφκιασες».
«Δεν είπαμε μωρέ πως θα το κόψομε αύριο μαζί με τον πατέρα;»
«Έφαα κι ένα μελομακάρουνο! Ωραία τά φκιασες και φέτο μάνα».
«Με κογιονάρεις μωρέ κατεργάρη. Άκου να σου πω. Θα πας να κοινωνήσεις και… κουβέντα του παπά!»
«Έφαα κι’ έναν κουραμπιέ που μώδωκε η θεια Γιούλια το πρωί που τσ’ είπαμε τα κάλαντα».
«Είπαμε, θα κοινωνήσεις να κάμεις χρυσό δόντι και μιλιά του παπά! Και το βράδυ που θα κάμεις την προσευχή σου, θα πεις «Παναγία μου, που σήμερα εγέννησες το παιδάκι σου, τον Κύριο Ημών Ιησού Χριστό, βόχτα με κι εμένανε που αμάρτησα και κοινώνησα φαωμένος».
Εμένα γουργούριζε η κοιλιά μου. Την κράταγα τη νηστεία. Και μ’ είχε πιάσει και το παράπονο.
«Μάνα, γιατί τον έσφαξες το Ριγκολέτο; Ποιος θα λαλεί να μας ξυπνάει να πάμε σκολειό;»
«Και τί θα ετρώαμε χριστουγεννιάτικα ορέ Γερασιμάκη; Τη Γενοβέφα; Και πού θαν εύρουμε το γάλα που θα πίνετε ζωή να ‘χετε; Είπε η νόνα σου πως θα μας φέρει άλλονε κόκορο γιατί έχει δύο εκείνη και την έχουνε κουρλάνει όλη μέρα να λαλούνε.»
«Μου πονεί για δαύτονε μάνα».
«Αύριο που θα ρουφάς τη σούπα με το ρύζι και το κοκορόζουμο δεν θα σου πονεί! Άντε τωρα να πάτε στο κρεβάτι σας, έβαλα το μαγκάλι στην κάμαρά σας και έχει ζεστάνει. Πηαίνετε, ναν το βγάλω όξου».
«Μάνα, μην έβγεις όξου, θα σε πάρουνε οι καλικαντζάροι», είπα εγώ με τρόμο.
«Να πας εσύ ωρέ ναν το βγάλεις, να σε πάρουνε και να σε σηκώσουνε, που επέταξες το τόπι μες στον κήπο του μπάρμπα Γιάννη και έβαλε τσι σκουξιές και μας το ξέσκλισε με το μαχαίρι», μου είπε η γλωσσού η Αντζουλέτα, κι εγώ το βούλωσα.
«Μη σας γνοιάζει. Θα λιβανίσω να μην έμπουνε μέσα», είπε η μάνα και πήρε το λιβανιστήρι. Κάθε βράδυ λιβάνιζε. «Και δεν σας είπα πως θα σας φκιάσω καινούριο τόπι; Εμείνανε κάτι τρέσες από τσι κουρελούδες που έφκιασα στον αργαλειό.».
«Μάνα, άμα δε λιβανίζει ο μπαρμπα Γιάννης λες νά ‘μπουνε μέσα οι καλικαντζάροι ναν τονε πάρουνε και να μας αφήκει ήσυχους;» είπε πάλι η γλωσσού.
«Όχι μάνα, όχι», είπα εγώ ο ψυχοπονιάρης. «Άνθρωπος είναι κι ευκειός. Και μαγκούφης. Μάνα, ναν του πας κι εκεινού ένα πιάτο σούπα με λίγον κόκορο να φάει, ποιος ξέρει αν έχει…»
«Σιγά που θα του πάμε και κοκορόζουμο, που όλη μέρα μας βρίζει και μας βλαστημάει τον Άη Ονούφρη», είπε ο Λευτεράκης.
«Έλα, πάψετε τώρα την πολυλογία, θα σβήσω τη λάμπα και θα σκοντάβετε για να πάτε στο κρεβάτι σας…»
«Μάνα, ωραία εστόλισες με τσι μυρτσίνες το σπίτι», είπα εγώ για να κερδίσω λίγο χρόνο. «Κι εκειά τα φαναράκια με τσι φλούδες του πορτοκαλιού, ωραία είναι μάνα».
«Ναι, αύριο θαν τ’ ανάψομε που θα ‘ναι κι ο πατέρας. Ευρήκατε τα πουγγιά σας;»
«Ναι μάνα, ναι» Πρώτη πρώτη τά ‘χε βρει η Αντζουλέτα. «Τήρα το δικό μου, έχω κεντήσει απάνου του με τα χεράκια μου ένα αγγελούδι. Όποιος έρτει σπίτι σ’ εμένανε θα ρίξει πρώτα τη δεκάρα».
«Ναι, όπως επέρισι, μωρή, που επήες κι άνοιξες τρούπες στα δικά μας τα πουγγιά κι επέσανε όλες οι δεκάρες κάτου, κι ύστερα τη νύχτα που εκοιμόμαστε επήες και τσι έμασες όλες, συφεροντολόγα!» είπε ο Λευτέρης.
«Τον κακό σου το φλάρο, όλο ψευτιές λες και συκοφαντίες. Δικά μου ήτανε όλα».
«Αμαρτία να βρίζετε τούτες τσι άγιες μέρες. Είπαμε, γλήγορα στο κρεβάτι σας». Η μάνα προσπαθούσε να μας φέρει σε λογαριασμό…
«Έλα μωρέ Λευτέρη, είναι κοπέλα και πρέπει ναν τση κάμωμε την προίκα της» είπα εγώ.
«Ναι, μάνα», είπε η συφεροντολόγα, «κι εσύ επήες κι έστρωσες τα πετσετάκια και το καλό τραπεζομάντηλο, που μού ‘πες πως τόμου παντρευτώ θα μου τα δώκεις».
«Σιγά, Αντζουλέτα μου, μια φορά είναι το χρόνο τα Χριστούγεννα. Τι θα πάθουνε; Θα σου τα δώκω. Κι εμέ μου τά ‘δωκε η νόνα σου. Κι εκεινής η μάνα τση. Δέκα χρονώνε είσαι ακόμα, αργεί η ώρα που θα παντρευτείς».
«Μα θα μου τα χαλάσουνε μάνα. Επέρισι ο Γερασιμάκης ερίπισε το κρασί του πατέρα απάνου στο τραπεζομάντηλό μου, κι έφαες τα χέρια σου ίσα να φύγει ο λεκές».
«Μα, Αντζουλέτα μου, είπε πως είναι γούρι ο πατέρας», έσπευσα να δικαιολογηθώ.
«Γούρι ξεγούρι, δικό μου είναι. Μάνα θα μου δώκεις κι εκειό το ρολόι που φοράς κάθε Χριστούγεννα στην εκκλησιά, όταν θα πεθάνεις;» - αυτό το κορίτσι είναι αχόρταγο. Όλο το σπίτι θα σηκώσει.
«Αντζουλέτα μου, από να περιμένεις να πεθάνω καλύτερα να σου το δώκω από τώρα. Ελάτε, μωρές παιδιά μου». Η μάνα έσβησε τη λάμπα του πετρελαίου κι άναψε το λύχνο. Το κουρασμένο πρόσωπό της, φωτίστηκε μέσα στο σκοτάδι. Δεν ξέρω πώς το σκέφτηκα, παλαβιάρη με λένε τ’ αδέλφια μου, και την είπα την κουβέντα.
«Μάνα, στο φως του λύχνου μοιάζεις στην εικόνα τση Παναγίας».
«Ω, μωρέ Γερασιμάκη, όλο παλαβομάρες είσαι», μού ‘πε η μάνα και με φίλησε στο κούτελο. Κι έπειτα, με τη σειρά, την Αντζουλέτα και το Λευτέρη, που όλο κόγξες έκανε κι έλεγε στη μάνα «Δε θέλω εγώ φιλιά και μπεμπίστικα, είμαι μεγάλος!».
«Μάνα, δεν πέφτεις κι εσύ; Τί θα κάμεις μονάχη σου με το λύχνο» είπε ο «μεγάλος».
«Θα κεντήσω λίγο Λευτέρη μου, θα καρτεράω να βράσει ο κόκορος, ε, όσο κρατάει η φωτιά θα κάτσω, μήπως έρτει ο πατέρας σας. Μπορεί και να ‘ναι κουρασμένος, και να κρυώνει, ε. να πιει και λίγο κοκορόζουμο να συνέρτει».
«Θα με ξυπνήσεις μάνα όταν έρτει;» είπε η Αντζουλέτα, που ο πατέρας μου φαίνεται πως την αγάπαγε πιο πολύ απ’ όλους μας…
«Κοιμήσου εσύ και βλέπουμε».
«Μάνα…»
«Τι θέλεις πάλι ορέ Γερασιμάκη, όλο μάνα και μάνα…»
«Στο σκολειό μάνα, μας διάβασε η δασκάλα μια ιστορία. Και λέει πως σε άλλα μέρη, οι ανθρώποι τα Χριστούγεννα στολίζουνε ένα κυπαρίσσι με μπιχλιμπίδια και βάνουνε και μικρά φωτάκια που αναβοσβήνουνε. Αλήθεια είναι ή παραμύθι αυτό;».
«Μην τ’ ακούς αυτά παιδάκι μου. Ιστορίες είναι του Αισώπου».
«Ωραία θα ‘τανε μάνα, να ήτανε αλήθεια»…
«Έλα μωρέ, όλο παραμύθια πας και διαβάζεις», είπε ο Λευτέρης… «Έβγα όξου τη νύχτα όταν έχει ξαστεριά και θα δεις… Τί να το κάμεις το δέντρο με τα φωτάκια με τόσα αστέρια εκεί απάνου;».
«Μ’ απόψε βρέχει, μωρέ Λευτέρη. Και σκιάζομαι να ΄βγω όξου. Και με κρυώνει.»
«Γι’ αυτό, γρήγορα στο κρεβάτι σας. Και να βάλετε τα σοσόνια σας να μην ξυλιάσουνε τα ποδάρια σας. Και μην πάει και δώκετε καμιά κλωτσιά τση θερμοφόρας και ριπιστεί το νερό». Όσα και ν’ αντέχει μια μάνα, ε, κάποια στιγμή κουράζεται να μην την ακούνε.
«Μάνα, επροχτές ο Γερασιμάκης την εκλώτσησε. Όλο στριφογυρνάει στον ύπνο του και δε μας αφήνει να κοιμηθούμε». Εκτός από γλωσσού, η Αντζουλέτα ήτανε και καρφί.
«Πάψε μωρή ψεύτρα» θύμωσα κι εγώ και πήγα να της τραβήξω την κοτσίδα, αλλά η μάνα με τη φωνή της έδωσε τέλος στο θερμό επεισόδιο.
«Με κάνετε και φωνάζω χρονιάρες μέρες… Ευκειά θα κάνετε του πατέρα σας ναν τονε στενοχωράτε;»
«Όχι μάνα…» είπε ο Λευτέρης. «Φρόνιμοι θα ‘μαστε. Έλα, Γερασιμάκη, πάμε…»
«Αύριο θα φέρει κι η νόνα το χριστόψωμο», είπε η μάνα. «Μη μάθει πως όλο φαρομανάτε και δεν ακούτε τη μάνα σας γιατί μπουκιά δε θα φάτε».
Κι οι τρεις, τραβήξαμε χωρίς άλλη κουβέντα για την κάμαρά μας… Η μάνα έκατσε πλάι στο λύχνο, πήρε τα βελόνια της και το αρχινισμένο πετσετάκι και ξεκίνησε τη δουλειά της. Έμοιαζε με την Πηνελόπη του Οδυσσέα, που το κέντημά της δεν τέλειωνε ποτέ. Όχι γιατί το ξήλωνε όπως έκανε η βασίλισσα της Ιθάκης, αλλά επειδή δεν προλάβαινε να το τελειώσει, αφού παράδερνε όλη μέρα με τόσες δουλειές. Ν’ αρμέξει, να πλύνει με την αλισίβα, να ψήσει ψωμί, να καθαρίσει, ν’ ανάψει τη φωτιά, να μάσει ελιές, να νεροβγάλει, να μαγειρέψει. Ευτυχώς βοηθούσανε και τα μικρά. Τί να κάμουνε κι αυτά τα μικρά; Μαζεύανε κανένα ξυλαράκι για τη φωτιά, ταΐζανε τις κότες, το σκύλο και τη Γενοβέφα, κάνανε και κανένα θέλημα της νόνας. Ο Λευτέρης δεν τά ‘παιρνε τα γράμματα και περίμενε πώς και πώς την ώρα να βγάλει το φυλλάδιο και να ταξιδέψει με τον πατέρα του σ’ όλα τα μέρη του κόσμου. Την Αντζουλέτα δεν τη φοβότανε, εκείνη στο νου της είχε μόνο να παντρευτεί... Εμένανε είχε πιο πολύ έγνοια. Την κρυφάκουσα ένα βράδυ στην προσευχή της να λέει ψιθυριστά:
«Βόηθησέ τονε Παναγία μου και ευκειόνε το Γερασιμάκη μου. Άρρωστο είναι από μωρό, και δεν ξέρω τί να κάμω… Είναι καλός ο Γερασιμάκης, κάθε Κυριακή τον έχω στην εκκλησιά, κρατάει και την τόρτσα και το ξαπτέρυγο και λέει και το «Πατερ Ημών». Δεν έχει κακιά ψυχή το ψημένο, κάμε κι εσύ ό,τι μπορείς, μάνα είσαι…»
Κι έτσι κι εγώ κάθε βράδυ πάω για ύπνο ήσυχος, γιατί σίγουρα η Παναγία θα την έχει ακούσει τη μάνα μου και θα με φυλάει πάνω από το κρεβάτι μου. Ντάξει, έχει τόσα παιδιά να φυλάει, έχει και το δικό της. Αλλά όλα τα προλαβαίνει η Παναγίτσα. Όπως και η μάνα μου. Μα απόψε δεν θα μπορώ να κοιμηθώ. Θα καρτερώ μήπως μέσα στη νύχτα ανοίξει η πόρτα, κι ακούσω τον πατέρα και τη μάνα μου να μιλάνε σιγανά, να μη μας ξυπνήσουνε. Και τις καρέκλες της κουζίνας να τρίζουνε, και μερικά κουταλοπήρουνα να τραγουδάνε πάνω στα πιάτα. Κι ύστερα ο πατέρας θα μπει με το λύχνο στην κάμαρά μας, σιγά σιγά, να μη μας ξυπνήσει… Θα βάλει πλάι στο μαξιλάρι μας, σαν τον Άη Βασίλη, το δώρο μας. Μια σβούρα, μια σφυρίχτρα, ένα καθρεφτάκι. Θα μας σκεπάσει και τους τρεις καλά. Και θα μας δώσει ένα φιλί.
Κι εγώ, θα κάνω ότι κοιμάμαι. Θα κλείσω σφιχτά τα μάτια μου για μην καταλάβει κανείς πως είμαι ξύπνιος την ώρα που θα παίρνω το καλύτερο δώρο του κόσμου.
Το φιλί του πατέρα μου.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΗΣ", Χριστούγεννα 2016

Αναδημοσιευση απο : http://eliaswords.blogspot.gr

.thttp://eliaswords.blogspot.grp://eliaswords.blogspot.gr

Το πρόγραμμα της εκδήλωσης «ΘΗΝΑΙΑ…έτσι! όπως παλιά»

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Αγκώνας» σας προσκαλεί την Τετάρτη 27/12/2017 και ώρα 20:00 στο Δημοτικό Θέατρο Αργοστολίου «Ο Κέφαλος» προκειμένου να παρευρεθείτε στην εκδήλωση με τίτλο: ΘΗΝΑΙΑ…έτσι! όπως παλιά

«Μια περαντζάδα στην Θηνιά

έτσι απλά, όπως παλιά

Ένα φευγιό , νοσταλγικό

σε τόνο πιο σατυρικό

Οι θύμησες οι αλλοτινές

θα γένουνε σημερινές

Τσι νόνας μας την εποχή

θα ζήσουμε απ΄ την αρχή»

Ένα ζεστό αντάμωμα του χώρου με τον χρόνο, του λόγου με την εικόνα, του ανθρώπου με την φύση, του χορού με την μουσική.

Η εκδήλωση που περιλαμβάνει σατυρικούς διαλόγους, χορό, στοιχεία από την καθημερινότητα και την εργασία των ανθρώπων της Θηναίας Γης, την λαογραφία και τον πολιτισμό της περιοχής. Συνιστά μία προσπάθεια σύνδεσης του χορού, ως μέσο έκφρασης, ανάπαυλας, χαράς, με ευχάριστη σκωπτική διάθεση, τον χορό

Συν-διοργάνωση : ΚΕΔΗΚΕ-ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ «ΑΓΚΩΝΑΣ» με την συνεργασία του Πολιτιστικού, Λαογραφικού, Ιστορικού Συλλόγου Κεφαλληνίας & Ιθάκης "ΤΟ ΡΙΦΟΡΤΣΟ" και την συμμετοχή του Πολιτιστικού –Εξωραϊστικού Συλλόγου Διλινάτων.

20.00 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ

Μικρό Σκερτσάκι: (Χαράννα Μεταξά, Παρασκευή Αυγουστινιάτου, Σωτηρία Κουλουμπή)

Φλογέρα: Παρίσης Κουλουμπής του Γερασίμου

20.15 «Οι Θηνιάτες με τον σταυρό και την αλφαβήτα», παρουσιάζει ο εκπαιδευτικός και ερευνητής Γεράσιμος Γαλανός.

20.25 χοροθεατρικά δρώμενα και σάτυρα με θέμα τον Κούρο (παίζουν: Παρίσης Κουλουμπής του Ανδρέα, Παρίσης Κουλουμπής του Γερασιμου, Φώτης Κουλουμπής του Γεράσιμου, Σαμόλη Ευαγγελία, Ελίνα Μεσολωρά) χορεύουν Παρίσης Κουλουμπής του Ανδρέα, Παρίσης Κουλουμπής του Γερασιμου, Φώτης Κουλουμπής του Γεράσιμου, Πολιτιστικός –Εξωραϊστικός Σύλλογος Διλινάτων.

20.35 «Σαν τον μπάλο του Θηνιάτη, δεν τον πάει άλλος χωριάτης» Σκιαγράφηση του Θηνιάτικου χαρακτήρα από τον εκπαιδευτικό, ερευνητή Μάκη Γαλανό

20.45 χοροθεατρικά δρώμενα και σάτυρα με θέμα το λιομάζωμα (παίζει: Σαμόλη Ευαγγελία) χορεύουν Παρίσης Κουλουμπής του Ανδρέα, Παρίσης Κουλουμπής του Γερασιμου, Φώτης Κουλουμπής του Γεράσιμου, Μαργαρίτα Στεφανάτου, Ελίνα Μεσολλωρά, Σαμόλη Ευαγγελία Φιλανδία Κουνάδη, Ρεγγίνα Κουλουμπή, Ελένη Απέργη, Κούση Αλεξάνδρα, Χρύσα Δαναλάτου, Χαράννα Μεταξά, Παρασκευή Αυγουστινιάτου και Πολιτιστικός –Εξωραϊστικός Σύλλογος Διλινάτων.

20.55 «Η Θηνιά στο σύννεφο του μύθου και της ιστορίας», συλλογή υλικού επιμέλεια παρουσίασης Καππάτος Ορέστης γραμματέας συλλόγου Ριφόρτσο, παρουσίαση Αγγελική Μαρκέτου , μέλος Συλλόγου Ριφόρτσο.

21.05 χοροθεατρικά δρώμενα και σάτυρα με θέμα τον Τρύγο (παίζουν: Αλεξάνδρα Κούση, Χρύσα Δαναλάτου, Ρεγγίνα Κουλουμπή ) χορεύουν Παρίσης Κουλουμπής του Ανδρέα, Παρίσης Κουλουμπής του Γερασιμου, Φώτης Κουλουμπής του Γεράσιμου, Μαργαρίτα Στεφανάτου, Ελίνα Μεσολλωρά, Ρεγγίνα Κουλουμπή, Φιλανδία Κουνάδη, Ελένη Απέργη, Κούση Αλεξάνδρα, Σαμόλη Ευαγγελία, Χρύσα Δαναλάτου, Χαράννα Μεταξά, Παρασκευή Αυγουστινιάτου, Σωτηρία Κουλουμπή και ο Πολιτιστικός –Εξωραϊστικός Σύλλογος Διλινάτων.

21.20 «Παρουσίαση του έργου και της Δράσης της συγγραφέως Ευης Ντούκα-Λειβαδα» από τον εκπαιδευτικό και συγγραφέα κ.Ηλία Τουμασάτο

21.05 χοροθεατρικά δρώμενα και σάτυρα με θέμα το Πανηγύρι (παίζουν: Αλεξάνδρα Κούση, Χρύσα Δαναλάτου, Ρεγγίνα Κουλουμπή, Μαργαρίτα Στεφανάτου, Ελίνα Μεσολλωρά, Φιλανδία Κουνάδη, Ελένη Απέργη, Γιώργος Δαναλάτος, Σαμόλη Ευαγγελία ) χορεύουν Παρίσης Κουλουμπής του Ανδρέα, Παρίσης Κουλουμπής του Γερασιμου, Φώτης Κουλουμπής του Γεράσιμου, Μαργαρίτα Στεφανάτου, Ελίνα Μεσολλωρά, Ρεγγίνα Κουλουμπή, Φιλανδία Κουνάδη, Ελένη Απέργη, Γιώργος Δαναλάτος, Κούση Αλεξάνδρα, Χρύσα Δαναλάτου, Σαμόλη Ευαγγελία, Χαράννα Μεταξά, Παρασκευή Αυγουστινιάτου, Σωτηρία Κουλουμπή και ο Πολιτιστικός –Εξωραϊστικός Σύλλογος Διλινάτων.

21.20 Πρωτότυπο διήγημα, ειδικά γραμμένο για την εκδήλωση από την εξαιρετική συγγραφέα Εύη Ντούκα-Λειβαδά, με θεατρικά δρώμενα, τα επιμελήθηκε ο Γεράσιμος Γαλανός-με βάση τις οδηγίες .

Σας περιμένουμε την Τετάρτη 27/12/2017 και ώρα 20.00 στο Δημοτικό Θέατρο Αργοστολίου«Κεφαλος», να ταξιδέψουμε παρέα, με χρώμα, νότες, ευθυμία, στις μνήμες του τότε, τις τόσο γνώριμες και οικίες εικόνες που δημιούργησαν οι άνθρωποι, οι άνθρωποι του χτες, οι άνθρωποι του σήμερα, οι ίδιοι άνθρωποι, πάντα οι άνθρωποι.

Παρουσίαση: Γεράσιμος Δαναλάτος- Γιάννα Κουλουμπή

Κείμενα, επιμέλεια απόδοση σατυρικών, χορο-θεατρικών δρώμενων, οργανωτική επιμέλεια : Σαμόλη Ευαγγελία

Εκ του Δ.Σ. του Π.Σ. «ΑΓΚΩΝΑΣ»

Αναδημοσιευση απο :http://kefaloniamas.gr/%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82

Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Κεφαλονιάς

Aπό την παραμονή των Χριστουγέννων, ξεκινά η περίοδος του Δωδεκαημέρου, μέχρι το πρωί του Αγιασμού που έχει συνδεθεί με δεισιδαιμονίες από τα Ρωμαϊκά χρόνια.

Τότε οι άνθρωποι φαντάζονταν ότι όταν η μέρα αρχίζει να υπερισχύει σε διάρκεια της νύχτας, οι δαιμονικές δυνάμεις του χειμώνα πάλευαν να μην υποταχθούν στον αήττητο Ήλιο. Έτσι, η Χριστιανική εκκλησία μέσα στην περίοδο του δωδεκαημέρου εορτάζει τρεις φορές, τα Χριστούγεννα, την Περιτομή (ή Άγιος Βασίλειος) και τα Φώτα, ώστε ο κόσμος να απαλλαγεί από τα κακά πνεύματα. Εξάλλου, η γέννηση του Χριστού φέρνει στον κόσμο την ελπίδα για επικράτηση της καλοσύνης και της αγάπης στους συνανθρώπους μας.

Παλιότερα, στην Κεφαλονιά υπήρχαν αρκετά έθιμα για όλες τις γιορτές του δωδεκαημέρου, που δυστυχώς στις μέρες μας τείνουν να εξαλειφθούν. Το πρώτο από αυτά ήταν την παραμονή των Χριστουγέννων, αφού «βραδιώσει» καλά, να ανάβουν την φωτιά του Δωδεκαημέρου, που έπρεπε να κρατήσει με τη στάχτη της μέχρι την ημέρα του Αγιασμού. Οι νοικοκυρές με ένα δαυλί – κάρβουνο σχημάτιζαν στις πόρτες και τα παράθυρα σταυρούς, ώστε οι καλικάτζαροι, τα «παγανά» όπως τα λέμε στη Κεφαλονιά, να μην μπουν στο σπίτι. Συγχρόνως, σαν ευχή ή σαν ξόρκι έλεγαν:

Χριστός γεννάται

το φως αξαίνει

και το σκοτάδι μικραίνει!

Το φως εκείνες τις μέρες που αυξάνεται σε σχέση με τη νύχτα, είναι χρήσιμο για τη βλάστηση και την παραγωγή της σοδειάς και κατ’ επέκταση για την κτηνοτροφία.

Επίσης, υπάρχουν πολλά άλλα έθιμα και δεισιδαιμονίες σε σχέση με τα παγανά, όπως η κρισάρα (το κόσκινο) στην καπνοδόχο, η προφύλαξη του διαβάτη στο δρόμο, αρκεί να έχει πάνω του έστω και μια μικρή φωτιά, η καθαριότητα στο σπίτι και το γεγονός ότι η νοικοκυρά δεν άφηνε τίποτα έξω από το σπίτι για να μην το «λερώσουν» τα παγανά.1 Ακόμα, τις μέρες πριν από τα Χριστούγεννα βάπτιζαν τα νήπια «δια να μην τα πειράξουν οι καλικάντζαροι» και κάνουν Αγιασμό στα σπίτια, ενώ «τα Δωδεκαήμερα καρφώνουν τις πόρτες με μαυρομάνικο μαχαίρι».2 Ένα άλλο έθιμο που συνηθιζόταν στην Κεφαλονιά αλλά και στα υπόλοιπα Επτάνησα κατά την παραμονή των Χριστουγέννων είναι η τελετή της «Κουλούρας της Γωνιάς» ή «Το Βάφτισμα της Φωτιάς». Το έθιμο φαίνεται να έχει εξαλειφθεί σήμερα, αλλά υπάρχει μαρτυρία ότι το τελούσαν στη Λειβαθώ τουλάχιστον μέχρι και το 1954.3

Την παραμονή Χριστουγέννων, τοποθετούνται στο δάπεδο του μαγειρείου τρία αναμμένα κούτσουρα (από διαφορετικά ξύλα: ελιά για τη σοδειά του λαδιού, αμπέλι – κούρβουλο για τη σοδειά του κρασιού και σκίνο για τα δαιμονικά) και μαζεύεται η οικογένεια γύρω από αυτά. Ο οικογενειάρχης φέρνει μια φρεσκοψημένη στρογγυλή κουλούρα, που είναι στολισμένη με σουσάμι, σταφίδες και σφηνωμένα αμύγδαλα και καρύδια με ή χωρίς το κέλυφος, σφραγισμένη στη σταυροειδή ένωσή της με την «Αγία σφράγιση» και στην οποία υπάρχει μέσα ένα νόμισμα4. Ο πατέρας την χαράζει σε τόσα κομμάτια όσα είναι και τα μέλη της οικογένειας, μαζί με αυτούς που λείπουν. Παίρνει λάδι και κρασί και το ρίχνει από το γύρο της κουλούρας να πέσει σταυρωτά στη φωτιά, ψάλλουν όλοι μαζί το τροπάριο «Η γέννησις σου, Χριστέ ο Θεός ημών…» και πάνω από τον καπνό που υψώνεται «σπάνε την κουλούρα», δηλαδή τραβάει ο καθένας το κομμάτι του και με ευθυμία ψάχνουν να βρουν σε ποιόν έπεσε το τυχερό νόμισμα, ο οποίος θα είναι καλορίζικος. Για τις κοπέλες κάτι τέτοιο είναι σημάδι γρήγορης αποκατάστασης!5

Ας μεταφερθούμε όμως τώρα σε έθιμα που μας είναι περισσότερο γνωστά, όπως τα κεφαλονίτικα κάλαντα των Χριστουγέννων. Παλαιότερα υπήρχαν παραλλαγές που εξιστορούσαν τη γέννηση του Ιησού και προέτρεπαν τους πιστούς να εορτάσουν την ημέρα αυτή των Χριστουγέννων. Η παραλλαγή που έχει επικρατήσει σήμερα ταυτίζεται με την υπόλοιπη Ελλάδα, αλλά έχει δική της μελωδία:

(Ήρθαμε με ρόδα με ανθούς

για να σας ειπούμε χρόνους πολλούς)

Καλήν εσπέραν άρχοντες,

κι αν είναι ο ορισμός σας

Χριστού τη θεία γέννηση

να πω στο αρχοντικό σας

Χριστός γεννάται σήμερον

εν Βηθλεέμ την πόλη

Οι ουρανοί αγάλλονται

και χαίρει η φύσης όλη

Εν τω σπηλαίω τίκτεται

εν φάτνη των αλόγων

Ο Βασιλεύς των Ουρανών

και ποιητής των όλων

Σ’ αυτό το σπίτι που ‘ρθαμε

πέτρα να μη ραΐσει

Κι ο νοικοκύρης του σπιτιού

Χρόνια πολλά να ζήσει.

Στις μέρες μας συνηθίζεται να λέγονται τα κάλαντα από τα μικρά παιδιά το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων και μόνο κάποιες χορωδίες μεγαλύτερων τηρούν το έθιμο της ημέρας το απόγευμα. Στο προσεισμικό Αργοστόλι έβγαιναν πρώτα νωρίς το απόγευμα, τα παιδιά με τα τρίγωνά τους αλλά και μεγάλοι με κιθάρες, βιολί και μαντολίνο. Οι μεγαλύτεροι περιφέρονταν ολόκληρο το βράδυ από σπίτι σε σπίτι και το ξημέρωμα τους έβρισκε συγκεντρωμένους έξω από το σπίτι του Δεσπότη όπου όλοι μαζί έψαλαν:

Ξύπνα, Πανιερώτατε,

να πας στην εκκλησία,

που σε προσμένουν οι άγγελοι,

ν’ αρχίσεις Λειτουργία.6

Όμως, δεν πρέπει να ξεχάσουμε και τη διακόσμηση των σπιτιών κατά την διάρκεια των γιορτών των Χριστουγέννων, που σήμερα έχει επικρατήσει να χρησιμοποιείται το Χριστουγεννιάτικο δέντρο. Παραδοσιακά στην Κεφαλονιά συνήθιζαν να στολίζουν τα σπίτια με αγριοκουμαριές, μυρτιές αλλά και σκίνους. Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι ξενόφερτο έθιμο που ξεκίνησε από την Αλσατία πριν 500 χρόνια και καθιερώθηκε στη Γερμανία. Στην Ελλάδα και στην Κεφαλονιά τα πρώτα δέντρα άρχισαν να στολίζονται μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και γενικεύτηκε η διάδοσή τους μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Αυτή την περίοδο καθιερώθηκε και η Φάτνη.7

Τα Χριστουγεννιάτικα φαγητά ήταν και είναι σημαντικό και αναπόσπαστο κομμάτι των γιορτών. Το Χριστόψωμο έχει την τιμητική του, ενώ η μπομπότα από καλαμποκάλευρο και οι τηγανίτες ήταν παραδοσιακά τα αγαπημένα γλυκίσματα των ημερών. Στις μέρες μας έχουν διεισδύσει πολλά ξενόφερτα φαγητά και γλυκίσματα, όμως γι αυτό το θέμα γίνεται λόγος αναλυτικότερα στο άρθρο «Τα παραδοσιακά Φαγητά και Γλυκίσματα του Δωδεκαημέρου» αυτού του τεύχους.

Όπως όλα τα θρησκευτικά έθιμα στα Επτάνησα, έτσι και στην Κεφαλονιά δεν επηρεάστηκαν από το Δυτικό πολιτισμό παρά την ύπαρξη της Βενετοκρατίας, αλλά διατήρησαν την καταγωγή τους από το Βυζάντιο. Η συμβίωση των Ορθοδόξων με τους Καθολικούς στις βενετικές κτίσεις έκανε τους πρώτους να διαφυλάξουν τα Ορθόδοξα έθιμα με μικρές εξαιρέσεις και επιδράσεις. Και όταν δεν υπήρχε πια αυτός ο κίνδυνος, πολλά από τα έθιμα ξεχάστηκαν ή παραμελήθηκαν για να πάρουν τη θέση τους άλλα, καινούρια και συνήθως ξενόφερτα. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε και να διατηρούμε τις παραδόσεις μας σε μια εποχή που μας κατακλύζουν συνέχεια στοιχεία ξένα προς τον πολιτισμό μας. Όμως, το πιο σημαντικό που δεν πρέπει να θυμόμαστε μόνο τις μέρες των Χριστουγέννων, αλλά και όλο το χρόνο είναι να αγαπάμε τους συνανθρώπους μας και να βοηθάμε αυτούς που μας έχουν ανάγκη.

Πηγές – Βιβλιογραφία:

1. Δ. Σ. Λουκάτος, Χριστουγεννιάτικα και των γιορτών, Φιλιππότη, Αθήνα, 1979, σ. 19.
2. Η Τσιτσέλης, Κεφαλληνιακά Σύμμικτα, τόμ. Γ΄, σ. 622-623.
3. Δ. Σ. Λουκάτος, όπ.π., σ.22.
4. Η. Τσιτσέλη, Έθιμα εν κεφαλληνία – Η κουλούρα της γωνιάς, Εστία, τόμ. ΚΖ΄, Αθήναι, 1889, σσ. 420-421 (= Παγκεφαλληνιακό Ημερολόγιον, έτος Α΄ σσ. 46-50).
5. Δ. Σ. Λουκάτος, όπ.π., σσ. 20-22.
6. Τα έθιμα του 12ημέρου στην Κεφαλονιά, με την επιμέλεια των ιστοσελίδων www.Kefalonitis.com και www.mykefalonia.com, σσ. 6-7 από 12.
7. Όπ.π., σ. 5 από 16.

ΧΑΡΑ ΚΑΛΟΓΗΡΑΤΟΥ

Φιλόλογος


http://www.ithacanews.gr/

Αντιφραφη απο http://kefaloniamas.gr