Ντόμινο ψευδών ειδήσεων
Χρειάζεται πλέον ένα Παρατηρητήριο Δημοσιογραφικής Εξαπάτησης
Αρθρογράφος:
Πέτρος Κατσάκος
Πέτρος Κατσάκος
Τελικά πρέπει να δημιουργηθεί ένα Παρατηρητήριο Δημοσιογραφικής Εξαπάτησης ώστε να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο της συστηματικής παραπλάνησης των χρηστών, του ηλεκτρονικού, κυρίως, Τύπου από την καταιγίδα των ψευδών ειδήσεων που διακινούνται, συστηματικά πλέον, στο Διαδίκτυο. Τα κρούσματα είναι καθημερινά, καθώς η ανεξέλεγκτη αναπαραγωγή ανεπιβεβαίωτων ειδήσεων, που συνήθως συνοδεύονται και από πλαστές φωτογραφίες, βομβαρδίζουν συστηματικά εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες του Ίντερνετ, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που φιλοξενούνται σε δελτία ειδήσεων και εφημερίδες.
Τελευταίο παράδειγμα «ο δημόσιος λιθοβολισμός νεαρής γυναίκας στη Συρία επειδή είχε λογαριασμό στο facebook» που πρωταγωνίστησε στις οθόνες των ηλεκτρονικών υπολογιστών τα προηγούμενα εικοσιτετράωρα προκαλώντας ρίγη ανατριχίλας για το αναχρονιστικό και απάνθρωπο Ισλάμ που καταπατά με τον πιο βάρβαρο τρόπο τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η «είδηση» μάλιστα συνοδευόταν από τη φωτογραφία μιας ημιθανούς γυναίκας που, βουτηγμένη στο αίμα, ξεψυχούσε μπροστά στα οπλισμένα με πέτρες χέρια των εκτελεστών της. Μόνο που η φωτογραφία ήταν «δανεισμένη» από την ιρανική κινηματογραφική ταινία «The Stoning of Soraya», μια ταινία με βολικές σκηνές προς χρήση από τους εμπνευστές της «είδησης».
Όταν δημοσιογράφος του CNN "πειράζει" τις φωτογραφίες
Πριν από λίγες ημέρες μια δημοσιογράφος του CNN έκρινε σκόπιμο να δημιουργήσει τη δική της συγκινητική «είδηση» παρουσιάζοντας τη φωτογραφία ενός 4χρονου αγοριού από τη Συρία που είχε διασχίσει ολομόναχο την έρημο. Σύντομα η φωτογραφία του μικρού αγοριού, μέσω Ηνωμένων Πολιτειών, διοχετεύτηκε στον υπόλοιπο πλανήτη, και φυσικά και στην Ελλάδα. Αυτομάτως δεκάδες sites και blogs έστησαν το δικό τους πάρτι στο κυνήγι της επισκεψιμότητας. Με δακρύβρεχτους τίτλους και σπαρακτικές λεζάντες διαφήμισαν το προϊόν της ημέρας προσελκύοντας έτσι χιλιάδες "κλικ" στο καθημερινό κυνήγι των επισκεπτών. Δεν χρειάστηκαν περισσότερο από δύο ώρες για να καταρρεύσει, τουλάχιστον στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο μύθος του ορφανού παιδιού που διέσχισε την αφιλόξενη έρημο. Ένας άλλος χρήστης του twitter κατέστρεψε το εικονικό δράμα του 4χρονου αγοριού ανεβάζοντας στον λογαριασμό του ολόκληρη τη φωτογραφία όπου φαινόταν ο μικρός πρόσφυγας, κουρασμένος όντας από την πεζοπορία, που περπατούσε σε απόσταση λίγων μέτρων από τους γονείς του και την υπόλοιπη ομάδα των ξεριζωμένων φυγάδων.
Στον αστερισμό των "like"
Πριν από ένα μήνα στην κορυφή της δημοσιότητας είχε βρεθεί ένα ακόμη «ορφανό» από τη Συρία που κοιμόταν ανάμεσα στους τάφους των γονιών του. Ακόμη ένα διαδικτυακό δράμα -που εντελώς συμπτωματικά είχε και πάλι ήρωα ένα παιδί- έβαλε φωτιά στα πληκτρολόγια ανά την υφήλιο φέρνοντας χιλιάδες εισερχόμενους αναγνώστες στη φάκα της επισκεψιμότητας. Η συγκεκριμένη σπαρακτική φωτογραφία ανέβηκε στο Reddit, συνοδευόμενη από ένα εξίσου συγκινητικό κείμενο. «Αν δεν είχα τραβήξει αυτή τη φωτογραφία, οι άνθρωποι ίσως να συνέχιζαν να πιστεύουν ότι ο πόλεμος είναι αυτό που βλέπουν στην τηλεόραση», έγραφε ο φωτογράφος απολαμβάνοντας τις επόμενες ώρες ένα παγκόσμιο ντόμινο αναπαραγωγής του «έργου» του. Μόνο που, όπως αποκαλύφθηκε, τη φωτογραφία την είχε «στήσει» με ένα αγόρι κομπάρσο στη Σαουδική Αραβία.
Ανθεί στις διαδικτυακές μας ημέρες η βιομηχανία του like και του follow μεταφέροντας τεράστιες μάζες χρηστών σε ιστοσελίδες, αλλά και προσωπικούς λογαριασμούς που λειτουργούν με τη λογική της «φάκας». Στη θέση του «τυριού» ειδήσεις και εικόνες που στοχεύουν απευθείας στο συναίσθημα παρακάμπτοντας την οποιαδήποτε αμφισβήτηση ή κριτική διάθεση αντιμετώπισης του περιεχομένου. Με ταχύτητα φωτός το «θέμα» αναπαράγεται σε τέτοιο βαθμό που αυτομάτως θεωρείται και επιβεβαιωμένο στη λογική τού "αφού το παρουσιάζουν τόσες και τόσες ιστοσελίδες δεν μπορεί παρά να αποτελεί και μέρος της πραγματικότητας". Πόσο μάλλον αν την είδηση τη μεταδίδουν τα ακόμη πιο καταξιωμένα δελτία ειδήσεων, που δυστυχώς ενίοτε πέφτουν και αυτά θύματα της άκριτης αναπαραγωγής αμφιβόλου εγκυρότητας ειδήσεων.
Ντόμινο ψευδών ειδήσεων
Ποιος δεν θυμάται τις ανατριχιαστικές περιγραφές των ρεπόρτερ για το πώς ακριβώς ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας πέταξε τον θείο του και πέντε ακόμη εχθρούς του καθεστώτος στα πεινασμένα σκυλιά και πώς αυτά κατασπάραξαν τα ανυπεράσπιστα θύματά τους. Μια «είδηση» με αρχική πηγή ένα χιουμοριστικό blog με έδρα το Χονγκ Κονγκ, που είχε την τιμητική της ακόμη και σε παγκοσμίου φήμης ειδησεογραφικά δίκτυα των ΗΠΑ. «Μα ήταν δυνατόν να πάει το μυαλό μας στο πονηρό όταν το θέμα το είχε παίξει ακόμα και το CNN;» αναρωτιόταν υψηλόβαθμο στέλεχος ιδιωτικού καναλιού στην Ελλάδα στην προσπάθεια να δικαιολογήσει τη συμμετοχή του σταθμού στη διακίνηση μιας κατασκευασμένης είδησης.
Πίσω όμως από τις γκάφες, τα λάθη και την αφέλεια υπάρχει πάντα η πολιτικά στρατευμένη εικονογράφηση των ειδήσεων που δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει Βούλγαρους αστυνομικούς να δέρνουν διαδηλωτές στη Βενεζουέλα και φανατικούς ισλαμιστές να λιθοβολούν ηρωίδες κινηματογραφικών ταινιών στη Συρία.
Το μεγάλο πρόβλημα όμως το αντιμετωπίζουν αυτοί που αναλαμβάνουν τον άχαρο ρόλο της απομυθοποίησης των ειδησεογραφικών «δράκων», αφού βρίσκουν απέναντί τους ένα κοινό που αρέσκεται στη διαδικτυακή συγκίνηση και το ανθρωπιστικό καθήκον του like και της τηλεθέασης. Είναι αυτοί που εξαγνίζονται μέσω της οθόνης θεωρώντας πως με το πάτημα ενός πλήκτρου έχουν πάρει μέρος σε μια παγκόσμια και ηλεκτρονική διαδήλωση κατά του πολέμου στη Συρία, ή υπέρ των γυναικείων δικαιωμάτων στη Μέση Ανατολή. Είναι οι ίδιοι που απογοητεύονται μυχίως στην αποκάλυψη της «απάτης», όχι επειδή συνειδητοποίησαν ότι έπεσαν θύματα κάποιου συνειδησιακού κερδοσκόπου, αλλά επειδή κάποιος τους γκρέμισε την αυταπάτη της συμμετοχής στην καλωδιακή συγκίνηση.
Η ΑΥΓΗ, 22/2/2014
Όταν δημοσιογράφος του CNN "πειράζει" τις φωτογραφίες
Πριν από λίγες ημέρες μια δημοσιογράφος του CNN έκρινε σκόπιμο να δημιουργήσει τη δική της συγκινητική «είδηση» παρουσιάζοντας τη φωτογραφία ενός 4χρονου αγοριού από τη Συρία που είχε διασχίσει ολομόναχο την έρημο. Σύντομα η φωτογραφία του μικρού αγοριού, μέσω Ηνωμένων Πολιτειών, διοχετεύτηκε στον υπόλοιπο πλανήτη, και φυσικά και στην Ελλάδα. Αυτομάτως δεκάδες sites και blogs έστησαν το δικό τους πάρτι στο κυνήγι της επισκεψιμότητας. Με δακρύβρεχτους τίτλους και σπαρακτικές λεζάντες διαφήμισαν το προϊόν της ημέρας προσελκύοντας έτσι χιλιάδες "κλικ" στο καθημερινό κυνήγι των επισκεπτών. Δεν χρειάστηκαν περισσότερο από δύο ώρες για να καταρρεύσει, τουλάχιστον στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο μύθος του ορφανού παιδιού που διέσχισε την αφιλόξενη έρημο. Ένας άλλος χρήστης του twitter κατέστρεψε το εικονικό δράμα του 4χρονου αγοριού ανεβάζοντας στον λογαριασμό του ολόκληρη τη φωτογραφία όπου φαινόταν ο μικρός πρόσφυγας, κουρασμένος όντας από την πεζοπορία, που περπατούσε σε απόσταση λίγων μέτρων από τους γονείς του και την υπόλοιπη ομάδα των ξεριζωμένων φυγάδων.
Στον αστερισμό των "like"
Πριν από ένα μήνα στην κορυφή της δημοσιότητας είχε βρεθεί ένα ακόμη «ορφανό» από τη Συρία που κοιμόταν ανάμεσα στους τάφους των γονιών του. Ακόμη ένα διαδικτυακό δράμα -που εντελώς συμπτωματικά είχε και πάλι ήρωα ένα παιδί- έβαλε φωτιά στα πληκτρολόγια ανά την υφήλιο φέρνοντας χιλιάδες εισερχόμενους αναγνώστες στη φάκα της επισκεψιμότητας. Η συγκεκριμένη σπαρακτική φωτογραφία ανέβηκε στο Reddit, συνοδευόμενη από ένα εξίσου συγκινητικό κείμενο. «Αν δεν είχα τραβήξει αυτή τη φωτογραφία, οι άνθρωποι ίσως να συνέχιζαν να πιστεύουν ότι ο πόλεμος είναι αυτό που βλέπουν στην τηλεόραση», έγραφε ο φωτογράφος απολαμβάνοντας τις επόμενες ώρες ένα παγκόσμιο ντόμινο αναπαραγωγής του «έργου» του. Μόνο που, όπως αποκαλύφθηκε, τη φωτογραφία την είχε «στήσει» με ένα αγόρι κομπάρσο στη Σαουδική Αραβία.
Ανθεί στις διαδικτυακές μας ημέρες η βιομηχανία του like και του follow μεταφέροντας τεράστιες μάζες χρηστών σε ιστοσελίδες, αλλά και προσωπικούς λογαριασμούς που λειτουργούν με τη λογική της «φάκας». Στη θέση του «τυριού» ειδήσεις και εικόνες που στοχεύουν απευθείας στο συναίσθημα παρακάμπτοντας την οποιαδήποτε αμφισβήτηση ή κριτική διάθεση αντιμετώπισης του περιεχομένου. Με ταχύτητα φωτός το «θέμα» αναπαράγεται σε τέτοιο βαθμό που αυτομάτως θεωρείται και επιβεβαιωμένο στη λογική τού "αφού το παρουσιάζουν τόσες και τόσες ιστοσελίδες δεν μπορεί παρά να αποτελεί και μέρος της πραγματικότητας". Πόσο μάλλον αν την είδηση τη μεταδίδουν τα ακόμη πιο καταξιωμένα δελτία ειδήσεων, που δυστυχώς ενίοτε πέφτουν και αυτά θύματα της άκριτης αναπαραγωγής αμφιβόλου εγκυρότητας ειδήσεων.
Ντόμινο ψευδών ειδήσεων
Ποιος δεν θυμάται τις ανατριχιαστικές περιγραφές των ρεπόρτερ για το πώς ακριβώς ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας πέταξε τον θείο του και πέντε ακόμη εχθρούς του καθεστώτος στα πεινασμένα σκυλιά και πώς αυτά κατασπάραξαν τα ανυπεράσπιστα θύματά τους. Μια «είδηση» με αρχική πηγή ένα χιουμοριστικό blog με έδρα το Χονγκ Κονγκ, που είχε την τιμητική της ακόμη και σε παγκοσμίου φήμης ειδησεογραφικά δίκτυα των ΗΠΑ. «Μα ήταν δυνατόν να πάει το μυαλό μας στο πονηρό όταν το θέμα το είχε παίξει ακόμα και το CNN;» αναρωτιόταν υψηλόβαθμο στέλεχος ιδιωτικού καναλιού στην Ελλάδα στην προσπάθεια να δικαιολογήσει τη συμμετοχή του σταθμού στη διακίνηση μιας κατασκευασμένης είδησης.
Πίσω όμως από τις γκάφες, τα λάθη και την αφέλεια υπάρχει πάντα η πολιτικά στρατευμένη εικονογράφηση των ειδήσεων που δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει Βούλγαρους αστυνομικούς να δέρνουν διαδηλωτές στη Βενεζουέλα και φανατικούς ισλαμιστές να λιθοβολούν ηρωίδες κινηματογραφικών ταινιών στη Συρία.
Το μεγάλο πρόβλημα όμως το αντιμετωπίζουν αυτοί που αναλαμβάνουν τον άχαρο ρόλο της απομυθοποίησης των ειδησεογραφικών «δράκων», αφού βρίσκουν απέναντί τους ένα κοινό που αρέσκεται στη διαδικτυακή συγκίνηση και το ανθρωπιστικό καθήκον του like και της τηλεθέασης. Είναι αυτοί που εξαγνίζονται μέσω της οθόνης θεωρώντας πως με το πάτημα ενός πλήκτρου έχουν πάρει μέρος σε μια παγκόσμια και ηλεκτρονική διαδήλωση κατά του πολέμου στη Συρία, ή υπέρ των γυναικείων δικαιωμάτων στη Μέση Ανατολή. Είναι οι ίδιοι που απογοητεύονται μυχίως στην αποκάλυψη της «απάτης», όχι επειδή συνειδητοποίησαν ότι έπεσαν θύματα κάποιου συνειδησιακού κερδοσκόπου, αλλά επειδή κάποιος τους γκρέμισε την αυταπάτη της συμμετοχής στην καλωδιακή συγκίνηση.
Η ΑΥΓΗ, 22/2/2014
